«Ανόητοι» πληθυντικοί …
Παπατσίρος Απόστολος φιλόλογος
Καταντά μονότονo και γίνεται κουραστικό πια ή κι ενοχλητικό να ακούς τα ίδια λάθη και κυρίως από ανθρώπους μορφωμένους, θεωρητικά έστω. Περισσότερο τεχνοκράτες, πολιτικούς, αναλυτές, συνδικαλιστές, διοικητικούς παράγοντες υπουργείων, δημοσιογράφους και γενικώς δημοσιολόγους. Ο λόγος για τη χρήση των πληθυντικών αδιακρίτως, που ενέσκηψε ωσάν επιδημία τα τελευταία χρόνια και προστέθηκε στην ήδη προβληματική εικόνα της γλώσσας. Κι εξηγούμαι…
Ακούμε συνέχεια για δράσεις, συμπεριφορές, πολιτικές, τακτικές, πρακτικές, κόστη, άγχη, κουμάντα, κουράγια, ύφη, κοινά και δε συμμαζεύεται. Ανοίξτε το «Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής δημοτικής γλώσσας» του Εμμανουήλ Κριαρά, τη Νεοελληνική Γραμματική του Αγαπητού Τσοπανάκη και θα καταλάβετε.
Η δράση δεν έχει πληθυντικό. Θα πεις δραστηριότητες, που είναι πολλές και διαφορετικές, αλλά όχι δράσεις. Ακούμε συνέχεια και διαβάζουμε σε επίσημα έγγραφα για δράσεις στην εκπαίδευση από το Υπουργείο Παιδείας (!), για περιβαλλοντικές, πολιτιστικές, πολιτικές και άλλες "δράσεις" παντού, αλλά είναι λάθος. Μέχρι και στις Πανελλαδικές ζητείται να προτείνουν "δράσεις" οι μαθητές! Στο τέλος το συνηθίσαμε πλέον και δε μιλάει κανείς. Η συμπεριφορά είναι έννοια περιληπτική δηλαδή αφορά ένα σύνολο πράξεων από μόνη της. Γιατί να πεις "συμπεριφορές"; Τι παραπάνω προσθέτεις δηλαδή; Άλλο να λες πράξεις, οι πράξεις είναι πολλές και διαφορετικές, η συμπεριφορά όμως, ως σύνολο πράξεων, μία! Το ίδιο και οι "πολιτικές" και οι "τακτικές" και οι "πρακτικές" είναι «ανόητοι» πληθυντικοί, κι επομένως ανώφελοι γιατί δεν εκφράζουν τίποτα περισσότερο από την "πολιτική", την "τακτική" ή την "πρακτική" αντίστοιχα, που είναι έννοιες περιληπτικές και αφορούν συνολικές αποφάσεις, επιλογές ή πράξεις ανθρώπων. Γιατί να πεις τα "κόστη" των μετοχών, των εταιριών, των προϊόντων κ.ο.κ. και όχι το "κόστος"; Τί αλλάζεις δηλαδή; Την αξία; Την ποσότητα; Δεν προσθέτεις απολύτως τίποτα! Το "κόστος" από μόνο του φτάνει! Το ίδιο και το "άγχος". Γιατί δηλαδή να πεις τα "άγχη"; Είναι πολλά; Όχι βέβαια. Το "άγχος", είτε φυσιολογικό είτε παθολογικό, είναι μια συνδρομή με πολλά συμπτώματα και δεν έχει νόημα να πεις τα άγχη μου, αφού δεν είναι πολλά ή διαφορετικά. Και ερχόμαστε στα "κουμάντα". Τί θέλει να πει ο ποιητής; Γιατί "κουμάντα" κι όχι "κουμάντο"; «Έχει τα κουμάντα του» λένε ή «κάνει τα κουμάντα του» εννοώντας ότι κάποιος έχει το κομπόδεμα ή ότι κάνει προετοιμασίες για κάτι. Άρα κάνει το κουμάντο του με κάποιες ενέργειες, που εννοούνται όμως και στον ενικό της λέξης. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για το "κουράγιο", που κάποιοι νομίζουν ότι είναι πολλά τα "κουράγια", («πως πάνε τα κουράγια;») ενώ η ίδια η λέξη αφορά τις ψυχικές μας δυνάμεις, που αυτές μπορεί να είναι πολλές. Οι ποιητές, οι συγγραφείς, οι μουσικοί ή οι καλλιτέχνες έχουν διαφορετικό "ύφος" στην τέχνη τους και όχι διαφορετικά "ύφη", όπως ακούγεται και γράφεται από ορισμένους. Ούτε βέβαια απευθύνονται σε διαφορετικά "κοινά", αλλά σ΄ ένα κοινό διαφορετικό, (π.χ. νεανικό) που είναι σύνολο προσώπων, οπότε δε χρειάζεται κανένας πληθυντικός. Τα μόνα "κοινά" που νοούνται στον πληθυντικό είναι οι κοινές υποθέσεις της πολιτείας, τα "δημόσια πράγματα" (res publicae), με τη συμμετοχή στα κοινά.
Η δράση δεν έχει πληθυντικό. Θα πεις δραστηριότητες, που είναι πολλές και διαφορετικές, αλλά όχι δράσεις. Ακούμε συνέχεια και διαβάζουμε σε επίσημα έγγραφα για δράσεις στην εκπαίδευση από το Υπουργείο Παιδείας (!), για περιβαλλοντικές, πολιτιστικές, πολιτικές και άλλες "δράσεις" παντού, αλλά είναι λάθος. Μέχρι και στις Πανελλαδικές ζητείται να προτείνουν "δράσεις" οι μαθητές! Στο τέλος το συνηθίσαμε πλέον και δε μιλάει κανείς. Η συμπεριφορά είναι έννοια περιληπτική δηλαδή αφορά ένα σύνολο πράξεων από μόνη της. Γιατί να πεις "συμπεριφορές"; Τι παραπάνω προσθέτεις δηλαδή; Άλλο να λες πράξεις, οι πράξεις είναι πολλές και διαφορετικές, η συμπεριφορά όμως, ως σύνολο πράξεων, μία! Το ίδιο και οι "πολιτικές" και οι "τακτικές" και οι "πρακτικές" είναι «ανόητοι» πληθυντικοί, κι επομένως ανώφελοι γιατί δεν εκφράζουν τίποτα περισσότερο από την "πολιτική", την "τακτική" ή την "πρακτική" αντίστοιχα, που είναι έννοιες περιληπτικές και αφορούν συνολικές αποφάσεις, επιλογές ή πράξεις ανθρώπων. Γιατί να πεις τα "κόστη" των μετοχών, των εταιριών, των προϊόντων κ.ο.κ. και όχι το "κόστος"; Τί αλλάζεις δηλαδή; Την αξία; Την ποσότητα; Δεν προσθέτεις απολύτως τίποτα! Το "κόστος" από μόνο του φτάνει! Το ίδιο και το "άγχος". Γιατί δηλαδή να πεις τα "άγχη"; Είναι πολλά; Όχι βέβαια. Το "άγχος", είτε φυσιολογικό είτε παθολογικό, είναι μια συνδρομή με πολλά συμπτώματα και δεν έχει νόημα να πεις τα άγχη μου, αφού δεν είναι πολλά ή διαφορετικά. Και ερχόμαστε στα "κουμάντα". Τί θέλει να πει ο ποιητής; Γιατί "κουμάντα" κι όχι "κουμάντο"; «Έχει τα κουμάντα του» λένε ή «κάνει τα κουμάντα του» εννοώντας ότι κάποιος έχει το κομπόδεμα ή ότι κάνει προετοιμασίες για κάτι. Άρα κάνει το κουμάντο του με κάποιες ενέργειες, που εννοούνται όμως και στον ενικό της λέξης. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για το "κουράγιο", που κάποιοι νομίζουν ότι είναι πολλά τα "κουράγια", («πως πάνε τα κουράγια;») ενώ η ίδια η λέξη αφορά τις ψυχικές μας δυνάμεις, που αυτές μπορεί να είναι πολλές. Οι ποιητές, οι συγγραφείς, οι μουσικοί ή οι καλλιτέχνες έχουν διαφορετικό "ύφος" στην τέχνη τους και όχι διαφορετικά "ύφη", όπως ακούγεται και γράφεται από ορισμένους. Ούτε βέβαια απευθύνονται σε διαφορετικά "κοινά", αλλά σ΄ ένα κοινό διαφορετικό, (π.χ. νεανικό) που είναι σύνολο προσώπων, οπότε δε χρειάζεται κανένας πληθυντικός. Τα μόνα "κοινά" που νοούνται στον πληθυντικό είναι οι κοινές υποθέσεις της πολιτείας, τα "δημόσια πράγματα" (res publicae), με τη συμμετοχή στα κοινά.
Το πιο χαριτωμένο το άκουσα, που αλλού, στην τηλεόραση, με γνωστή τηλεπαρουσιάστρια να λέει: - «Και τώρα τα βαριά πυροβολικά του λαϊκού μας τραγουδιού», θέλοντας να παρουσιάσει δύο λαϊκούς αοιδούς της νύχτας. Ανατρίχιασα…Τί άλλο θα ακούσουμε δηλαδή; Λέμε το "βαρύ πυροβολικό" κι εννοούμε τη συστοιχία του όπλου, αλλά όχι και τα βαριά πυροβολικά! Μάλλον τα μπέρδεψε με τα κανόνια!
Κι ερχόμαστε στη μπάλα. Κύριοι αθλητικοί ρεπόρτερς-δημοσιογράφοι με πόσες μπάλες παίζεται το ποδόσφαιρο; Γιατί μας λέτε ότι «ο τάδε παίκτης είναι καλός στις ψηλές μπάλες» ή «στις στημένες μπάλες», «παίρνει μπάλες στην περιοχή», μέσα σε άλλα διασκεδαστικά που ακούμε όταν βλέπουμε μπαλίτσα; Ναι μπαλίτσα, το τόπι, τη μία και μοναδική μπάλα που παίζεται το άθλημα. Άλλο να λες μπαλιά δηλαδή πάσα, μεταβίβαση, κι άλλο να λες μπάλα. Μπαλιές αλλάζουνε πολλές οι παίκτες, παίρνουνε ή δίνουνε την μπάλα, η οποία όμως είναι μόνο μία. Φανταστείτε λέει να παίζαμε ποδόσφαιρο με καμιά εικοσαριά μπάλες!"Θα χάναμε την μπάλα"! Πρόκειται ασφαλώς για μια ακόμα μεταφορά -όπως λάχει-από τα αγγλικά, που έχουν όμως άλλη σύνταξη. Πάρε βάλε δηλαδή...
Με τις υγείες σας,
ωχ κι άλλος πληθυντικός, από μετάφραση, απ’ τα αγγλικά κι αυτός («bless you»).
Κι ερχόμαστε στη μπάλα. Κύριοι αθλητικοί ρεπόρτερς-δημοσιογράφοι με πόσες μπάλες παίζεται το ποδόσφαιρο; Γιατί μας λέτε ότι «ο τάδε παίκτης είναι καλός στις ψηλές μπάλες» ή «στις στημένες μπάλες», «παίρνει μπάλες στην περιοχή», μέσα σε άλλα διασκεδαστικά που ακούμε όταν βλέπουμε μπαλίτσα; Ναι μπαλίτσα, το τόπι, τη μία και μοναδική μπάλα που παίζεται το άθλημα. Άλλο να λες μπαλιά δηλαδή πάσα, μεταβίβαση, κι άλλο να λες μπάλα. Μπαλιές αλλάζουνε πολλές οι παίκτες, παίρνουνε ή δίνουνε την μπάλα, η οποία όμως είναι μόνο μία. Φανταστείτε λέει να παίζαμε ποδόσφαιρο με καμιά εικοσαριά μπάλες!"Θα χάναμε την μπάλα"! Πρόκειται ασφαλώς για μια ακόμα μεταφορά -όπως λάχει-από τα αγγλικά, που έχουν όμως άλλη σύνταξη. Πάρε βάλε δηλαδή...
Με τις υγείες σας,
ωχ κι άλλος πληθυντικός, από μετάφραση, απ’ τα αγγλικά κι αυτός («bless you»).
Συμφωνούμε, Απόστολε!
ΑπάντησηΔιαγραφή