Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2019

28η Οκτωβρίου 1940: Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου


Αποτέλεσμα εικόνας για 28η οκτωβρίου

       28η Οκτωβρίου 1940: Γιατί γιορτάζουμε την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου. 

    Στην Ελλάδα εορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου ως εθνική ιστορική επέτειο, την ημέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος για μας με την ιταλική επίθεση το 1940 και τιμούμε τους ήρωες νεκρούς μας και τους πολεμιστές μας στα βουνά της Αλβανίας. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως εθνική επέτειος ήδη από το 1944, όπου έγινε και η πρώτη παρέλαση από την πρώτη μετακατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Μάλιστα ο τότε πρωθυπουργός είπε στο διάγγελμά του στον ελληνικό λαό: «Ελεύθεροι πανηγυρίζομεν την τετάρτην επέτειον της 28ης Οκτωβρίου. Η Κυβέρνησις την αναγόρευσεν Εθνικήν Εορτήν, ομότιμον προς την 25ην Μαρτίου 1821, διότι ανάλογος υπήρξεν η δοκιμασία και η δόξα του Έθνους». Ήδη δηλαδή είχε καθιερωθεί στη συνείδηση όλων των Ελλήνων και μάλιστα είχε τιμηθεί και κατά τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής το ΄41, ΄42 και ΄43 με εκδηλώσεις στην Αθήνα. 

   Η Ελλάδα γιορτάζει με την 28η Οκτωβρίου την είσοδό της στον πόλεμο, ενώ οι περισσότερες χώρες γιορτάζουν την ημερομηνία λήξης του πολέμου συμβολικά στις 9 Μαίου 1945. Η 28η Οκτωβρίου συμβολίζει όλο το «Έπος του Σαράντα» και ταυτίζεται με το «ΟΧΙ» που είπε ο Μεταξάς στον Ιταλό Πρέσβη Γκράτσι και εξέφραζε παράλληλα όλους τους Έλληνες. Για την ακρίβεια του είπε στα γαλλικά: «Alors, c'est la guerre!» «Λοιπόν, αυτό σημαίνει ότι έχουμε πόλεμο». Συγκάλεσε αμέσως υπουργικό συμβούλιο για να ενημερώσει τους επιτελείς του, ότι έχουμε πόλεμο και εξέδωσε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό στο οποίο κατέληγε. «…Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς παραδόσεις μας. Νύν υπέρ πάντων ο αγών». 

    Η ημέρα αυτή συμβόλιζε και συμβολίζει την ενότητα και την ομοψυχία των Ελλήνων απέναντι στη φασιστική Ιταλία και την πίστη για την τελική νίκη και την ελευθερία. Τότε η έναρξη του πολέμου μας βρήκε όλους ενωμένους, αλλά και η έκβαση του πολέμου στην Αλβανία μας έκανε εθνικά υπερήφανους, γιατί νικήσαμε τους Ιταλούς. Οπότε καλώς επελέγη να γιορτάζεται ως εθνική επέτειος η 28η Οκτωβρίου 1940, η έναρξη και όχι η λήξη του πολέμου με την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς, στις 12 Οκτωβρίου του 1944, που μας βρήκε διχασμένους και σε εμφύλιο ήδη από το 1943. Το γεγονός της απελευθέρωσης της Αθήνας είναι βέβαια σημαντικό ιστορικό γεγονός, αλλά δεν αφορούσε όλη τη χώρα ταυτόχρονα, ούτε διήρκησε πολύ ο ενθουσιασμός γιατί συνοδεύτηκε από τα Δεκεμβριανά και τον εμφύλιο, πιο άγριο αυτή τη φορά και παρά τον αφοπλισμό των ανταρτών με τη Συμφωνία της Βάρκιζας, τον Φεβρουάριο του 1945. 

    Όσοι θεωρούν σημαντικότερη την απελευθέρωση της Αθήνας το ΄44, από την 28η Οκτωβρίου 1940, προβάλλουν ως επιχείρημα ότι η χώρα τότε ελευθερώθηκε, όπως και οι άλλες χώρες στην Ευρώπη, από τους Γερμανούς και για αυτό θα πρέπει να γιορτάζουμε ως έθνος, τη νίκη κατά του ναζισμού. Οι άλλες χώρες όμως στην Ευρώπη δεν είχαν εμφύλιο πόλεμο μέχρι το 1949, όπως εμείς εδώ στην Ελλάδα με τα χιλιάδες θύματα και τους πολιτικούς εξόριστους, ούτε διχάστηκαν για πάνω από 50 χρόνια οι λαοί τους. Οι άλλες χώρες μετά την απελευθέρωση επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης και οικονομικής ανασυγκρότησης, ενώ εμείς πολεμούσαμε και σκοτωνόμαστε μεταξύ μας. Η Ισπανία είχε εμφύλιο το 1936-39, αλλά δεν πολέμησε στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εμείς πολεμούσαμε ακόμα όταν κανείς άλλος δεν πολεμούσε πια στην Ευρώπη. Οπότε η μέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας, στις 12 Οκτώβρη του ΄44 είχε περισσότερο τοπικό χαρακτήρα και δε θα μπορούσε να θεωρηθεί με ιστορικά κριτήρια ως εθνική επέτειος και να εορτάζεται, γιατί δεν ήρθε με νίκη των Ελλήνων κατά των Γερμανών, αλλά με την αποχώρηση, τη φυγή των Γερμανών από τη χώρα. Εξάλλου απελευθερώσεις πόλεων -και μετά από πόλεμο ή πολιορκία- έχουμε πάρα πολλές στην ιστορία μας, που εορτάζονται όμως τοπικά, ποτέ εθνικά. Και κάποιες μάλιστα θα μπορούσαν να θεωρηθούν σημαντικότερες απελευθερώσεις για την ιστορία π.χ. Θεσσαλονίκη, Γιάννενα από τους Οθωμανούς κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και άλλες από την επανάσταση ακόμα. Μια απελευθέρωση πόλης επομένως, όσο σημαντική κι αν είναι για την ίδια, δεν μπορεί να θεωρηθεί και εθνική επέτειος. 

   Άλλες χώρες της Ευρώπης γιορτάζουν τη νίκη των συμμάχων και την απελευθέρωσή τους από τους Ναζί με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στις 9 Μαΐου του 1945. Αυτή η ημερομηνία για μας δε λέει κάτι ιδιαίτερο γιατί είχαν ήδη φύγει από τη χώρα οι Ναζί και οι σύμμαχοί τους και δεν είχαμε κάποια συμμετοχή σ’ αυτά τα γεγονότα τότε. Εξάλλου αυτή η απελευθέρωση τότε δεν περιελάμβανε τα Δωδεκάνησα που τα πήραμε το 1948 με τη συνθήκη των Παρισίων (7 Μαρτίου). 

     Επομένως δεν αφορά κανέναν στην Ευρώπη και δεν πρέπει να ξενίζει κανέναν εντός κι εκτός της χώρας, η επιλογή μας να εορτάζουμε ως εθνική επέτειο την 28η Οκτωβρίου 1940, την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου, όπως άλλωστε γίνεται χωρίς εκεί να έχουμε ανάλογες αντιδράσεις -γιατί άραγε;- και την έναρξη της Επανάστασης του 1821, συμβολικά την 25η Μαρτίου και όχι τη λήξη της και την απελευθέρωσή μας, που δεν ήταν βέβαια και ταυτόχρονη. 
                               
      28η Οκτωβρίου 2019. 79 χρόνια μετά το ηρωικό «ΟΧΙ». Χρόνια πολλά Ελλάδα.

                                        

Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2019

Η ιστορική ομιλία της Μελίνας Μερκούρη για τα γλυπτά του Παρθενώνα


Ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Γ΄ Λυκείου 

Κριτήριο αξιολόγησης: 2ο                                                         Παπατσίρος Απόστολος 

Κείμενο 1ο: Η ιστορική ομιλία της Μελίνας Μερκούρη για τα γλυπτά του Παρθενώνα 

(Μπορεί η διεκδίκηση για επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα να επιχειρήθηκε από αρκετούς πολιτικούς, ανθρώπους της τέχνης και διανοούμενους ωστόσο ανάμεσα σε όλους αυτούς, ξεχώρισε η προσπάθεια της Μελίνας Μερκούρη η οποία στις 30 Ιουλίου του 1982 θέτει στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού της UNESCO το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Η ομιλία της έμεινε στην ιστορία και ακόμη και σήμερα συγκινεί όποιον την διαβάσει ή την ακούσει. Η Μελίνα Μερκούρη, τόνιζε τότε στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού ότι η Ελλάδα δεν θα εγκαταλείψει ποτέ το αίτημα για επιστροφή των Γλυπτών.) 

Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι, 

καταρχάς επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την OXFORD UNION που έφερε το θέμα αυτό για συζήτηση και ευχαριστώ που με προσκαλέσατε. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αυτό το βράδυ ν’ ακουστεί μια ελληνική φωνή. Μια φωνή έστω με τη φτωχή μου προφορά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης τον μεγάλο αριθμό Βρετανών πολιτών που συνηγόρησαν υπέρ των θέσεων της κυβέρνησης με τα αξιότιμα μέλη και των δύο σωμάτων του κοινοβουλίου που εκδήλωσαν ενδιαφέρον και συμπάθεια για το αίτημα της επιστροφής των μαρμάρων. Και βεβαίως εκφράζω τη βαθιά ευγνωμοσύνη μου στη Βρετανική Επιτροπή για την επιστροφή των Mαρμάρων του Παρθενώνα, για τις προσπάθειες της να αποκαλύψει την αλήθεια στον βρετανικό λαό. 

   Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Όπως υπάρχει ο Δαβίδ του Michael Angelo, υπάρχει η Αφροδίτη του Da Vinci, υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη, υπάρχουν οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner, υπάρχει η Capella Sixtina. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. 

  Για να αφηγηθώ όλη την τερατωδία χρειάζεται αρκετός χρόνος και αρκετή ψυχραιμία. Οι λέξεις "λεηλασία", "ερήμωση", "αχαλίνωτη καταστροφή", "αξιοθρήνητη συντριβή και συμφορά" δεν είναι δικές μου για να χαρακτηριστεί το γεγονός. Ειπώθηκαν από τους σύγχρονους του Elgin. Ο Horace Smith αναφέρεται στον Elgin σαν τον "ληστή των μαρμάρων". Ο Lord Byron τον αποκάλεσε πλιατσικολόγο. Ο Thomas Hardy χαρακτήρισε αργότερα τα μάρμαρα σαν "αιχμάλωτους σ’ εξορία". 

   Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό. Επιτρέψτε μου να απαντήσω στα μόνιμα επιχειρήματα ενάντια στην επιστροφή και να ασχοληθώ με αυτά ένα προς ένα: 
Τα μάρμαρα πάρθηκαν με νόμιμη διαδικασία. 
   Σας ερωτώ: Η δωροδοκία και η εξαχρείωση της φρουράς στην Ακρόπολη ήταν "νόμιμη διαδικασία";... 
  Παραμένει ένα δεύτερο επιχείρημα παρά το ότι έχει έκτοτε αμφισβητηθεί από πολλούς Βρετανούς περιηγητές στην Ελλάδα την εποχή αυτή. "Οι αδαείς και δεισιδαίμονες Έλληνες ήταν αδιάφοροι για την τέχνη και τα μνημεία τους". Αυτό βέβαια υπονοεί ότι ήταν τυφλοί, ασυνείδητοι και άκαρδοι. Ποιοι; Οι Έλληνες που πολύ μετά του Περικλή δημιούργησαν τα θαύματα της Βυζαντινής Τέχνης... Μόλις έγινε ανεξάρτητη η Ελλάδα, ένα από τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν από την ελληνική κυβέρνηση ήταν εκείνο για την προστασία και συντήρηση των εθνικών μνημείων. Είναι αυτό αδιαφορία; Θεωρούμε αυτή την κατηγορία τερατώδη...
   Επιχείρημα 3ο. Αν τα μάρμαρα επιστραφούν, αυτό θα αποτελέσει ένα προηγούμενο που μπορεί να οδηγήσει στην εκκένωση των μουσείων. Συγχωρέστε με, αλλά αυτό είναι κοινή κολακεία. Ποιος πρόκειται να ζητήσει και ποιος πρόκειται να επιτρέψει το άδειασμα των μουσείων; 
   Επιτρέψτε μου να δηλώσω, για άλλη μια φορά, ότι πιστεύουμε πως οπουδήποτε και αν βρίσκονται τα μουσεία, αποτελούν ζωτική κοινωνική και πολιτιστική ανάγκη και πρέπει να προστατεύονται. Έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι ζητούμε ένα αναπόσπαστο μέρος του ναού του Παρθενώνα που ακρωτηριάστηκε. Σε όλο τον κόσμο το ίδιο το όνομα της πατρίδας μας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον Παρθενώνα... 

Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι. 

   Με όλο τον σεβασμό νομίζω ότι η απόφαση της Επιτροπής ότι ο Λόρδος Elgin έδρασε σαν ιδιώτης είναι είτε πολύ αφελής είτε αμφίβολης πίστης. Όμως αυτό έγινε πριν 170 χρόνια... Αυτή είναι μια διαφορετική Αγγλία. Διαφορετικές είναι οι αντιλήψεις για τις έννοιες Αυτοκρατορία και κατάκτηση... 
   Ελπίζω η συζήτηση να προκαλέσει μερικές ερωτήσεις. Θέτω μερικές από αυτές. 
  Τα μάρμαρα πάρθηκαν κακώς; Και αν κακώς πάρθηκαν, είναι σωστό να κρατούνται; Ακόμα, αν είναι σωστό το ότι πάρθηκαν, είναι λάθος να επιστραφούν; Τι βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο επιχείρημα ότι αν δεν τα είχε πάρει ο Elgin, άλλος Άγγλος ή Γάλλος θα τα είχε πάρει;... 
   Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι ο φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομα μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας... Λέμε στη Βρετανική Κυβέρνηση: Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω. Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα τ’ όνομά της. Ευχαριστώ. 
                                 (Η ομιλία της Μελίνας Μερκούρη στην Οξφόρδη το 1986, διασκευή). 

Κική Δημουλά

Κείμενο 2ο: Κική Δημουλά, «Βρετανικό μουσείο» 

(Ελγίνου μάρμαρα) 

Στην ψυχρή του Μουσείου αίθουσα 
την κλεμμένη, ωραία, κοιτώ 
μοναχή Καρυάτιδα. 
Το σκοτεινό γλυκύ της βλέμμα 
επίμονα εστραμμένο έχει 
στο σφριγηλό του Διονύσου σώμα 
(σε στάση ηδυπαθείας σμιλευμένο) 
που δυο βήματα μόνον απέχει. 

Το βλέμμα το δικό του έχει πέσει 
στη δυνατή της κόρης μέση. 
Πολυετές ειδύλλιον υποπτεύομαι 
τους δυο αυτούς να 'χει ενώσει. 
Κι έτσι, όταν το βράδυ ή αίθουσα αδειάζει 
απ' τούς πολλούς, τούς θορυβώδεις επισκέπτες, 
τον Διόνυσο φαντάζομαι 
προσεκτικά απ’ τη θέση του να εγείρεται 
των διπλανών γλυπτών και αγαλμάτων 
την υποψία μην κινήσει, 
κι όλος παλμό να σύρεται 
τη συστολή τής Καρυάτιδας 
με οίνον και με χάδια να λυγίσει. 

 Δεν αποκλείεται όμως έξω να 'χω πέσει. 
Μιαν άλλη σχέση ίσως να τούς δένει 
πιο δυνατή, πιο πονεμένη: 
Τις χειμωνιάτικες βραδιές 
και τις εξαίσιες του Αυγούστου νύχτες 
τούς βλέπω, 
απ' τα ψηλά να κατεβαίνουν βάθρα τους, 
της μέρας αποβάλλοντας το τυπικό τους 
με νοσταλγίας στεναγμούς και δάκρυα 
τους Παρθενώνες και τα Ερεχθεία που στερήθηκαν 
στη μνήμη τους με πάθος ν’ ανεγείρουν. 

         Από την ποιητική συλλογή Έρεβος (1956) 

Παρατηρήσεις: 
(Κείμενο 1ο) 

1. Να αναδιατυπώσετε συνοπτικά τα κύρια επιχειρήματα της ομιλίας
 (100-120 λέξεις περίπου).                                                Μονάδες 15 
2. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κειμένου που πιστοποιούν ότι πρόκειται για ομιλία, εκτός της ειδικής αναφοράς στην εισαγωγή και το τέλος. 
                                                                                           Μονάδες 10  
3 α. Να αποδώσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους διατηρώντας το αρχικό νόημα του κειμένου.              
 β. Να βρείτε και να εξηγήσετε δύο διαφορετικούς τρόπους πειθούς και τα μέσα τους που χρησιμοποιεί η ομιλήτρια.                                                 Μονάδες 15 (5+10)  
4α. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου και να εξηγήσετε το ιδιαίτερο νόημα της φράσης «Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα». 
β. Να βρείτε λέξεις ή αυτοαναφορικές εκφράσεις του κειμένου που αποδίδουν την ψυχική διάθεση και την πρόθεση της ομιλήτριας.                         Μονάδες 15 (8+7) 

(Κείμενο 2ο): 
5. Πώς η φαντασία της ποιήτριας απελευθερώνει τα αγάλματα από τα βάθρα τους; Ποια είναι τα συναισθήματά της στη θέα τους και ποια επιθυμία εκφράζει; (200 λέξεις) 
                                                                                           Μονάδες 15 

Παραγωγή λόγου: Να γράψετε ένα άρθρο που πρόκειται να δημοσιεύσετε στον τύπο, στο οποίο να εξηγείτε τους λόγους που θεωρείτε εντελώς άδικη και παράνομη την κατακράτηση των γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο (400 λέξεις).       
                                                                                       Μονάδες 30

Πέμπτη 3 Οκτωβρίου 2019

Αλαμπουρνέζικα, η γλώσσα των κουλτουριάρηδων

              

                  Ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Γ΄ Λυκείου

Κριτήριο αξιολόγησης: 10ο                                                                Παπατσίρος Απόστολος                               
   Αλαμπουρνέζικα, η γλώσσα των κουλτουριάρηδων 

   Κουλτουριάρηδες είναι οι διανοούμενοι που δίνουν μεγαλύτερη σημασία στη γνώση και την πληροφόρηση και λιγότερη στο αίσθημα και το βίωμα. Ό,τι έμαθαν ή δεν έμαθαν έχει γι’ αυτούς μεγαλύτερη αξία από τη σκέψη. 

   Κουλτουριάρηδες βρίσκονται σ’ όλες τις εποχές. Στην αρχαία Ελλάδα τους κοροϊδεύει πολύ άσχημα ο Αριστοφάνης επειδή χρησιμοποιούσαν πάντα καινούριες και παράξενες λέξεις για να ξιπάσουν τον κόσμο. Και οι σοφιστές ήταν ένα είδος κουλτουριάρηδων της εποχής τους, γιατί έδωσαν πολλή σημασία στη γνώση και όχι στη σωστή κρίση. Αλλά και παλαιότερα όταν λέγαμε «οι διανοούμενοι» ή «οι άνθρωποι των γραμμάτων» νιώθαμε κάτι σαν δυσφορία και ενόχληση, γιατί καταλαβαίναμε ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν ξεφύγει πολύ από τη ζωή εν ονόματι δήθεν της τέχνης. Αυτοί νομίζανε ότι, επειδή ήτανε άνθρωποι των γραμμάτων, έπρεπε να μιλούν με ειδικό λεξιλόγιο, να καταλαβαίνονται μεταξύ τους, κι ας μην τους καταλαβαίνουν οι άλλοι. Σε τελική ανάλυση, οι κουλτουριάρηδες είναι ψευτομορφωμένοι. Μόνο ένας ψευτομορφωμένος μπορεί να χρησιμοποιεί λεξιλόγιο που ξιπάζει και ξαφνιάζει, ή να μεταχειρίζεται ωραίες λέξεις και φράσεις για να κάνει εντύπωση, ενώ κατά βάθος δεν κατέχει τη γλώσσα και δεν τη χρησιμοποιεί σωστά. 

     Αυτό που σήμερα αποκαλούμε γλώσσα των κουλτουριάρηδων, είναι ένα κουρκούτι από νεόκοπες λέξεις, από ξένες αμετάφραστες λέξεις και από λέξεις παρμένες από διάφορες επιστήμες, λ.χ. «η μεταστοιχείωση της ντεμί νομενκλατούρας». Μ’ ένα τέτοιο κουρκούτι στο τέλος δε βγάζουν νόημα ούτε αυτοί, ούτε φυσικά κι εμείς. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη λέξη «δομή» που αναφέρεται στον χώρο, ενώ η λέξη «διαδικασία» αναφέρεται στον χρόνο. Τι θα λέγατε όμως αν ξαφνικά διαβάζατε «δομικές διαδικασίες» ή «διαδικαστικές δομές»; Ρωτήθηκαν κάποιοι να τις εξηγήσουν, μα δεν μπόρεσε κανείς. Γιατί όπως καταλαβαίνετε, πρόκειται για μπαρούφες. Τι μπορεί λοιπόν να σημαίνουν οι δύο αυτές φράσεις, όταν στην καθεμία το επίθετο αναιρεί το ουσιαστικό; Αλλά τι θα λέγατε αν αυτή η φράση γινόταν ολόκληρη πρόταση; Διαβάστε λοιπόν: «Όταν οι δομικές διαδικασίες λειτουργούν ανασταλτικά μέσα στον χώρο του μεταμοντέρνου…». 

  Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς σ’ αυτή τη φράση; Πρώτα πρώτα πόσοι ξέρουν τον όρο «μεταμοντέρνο»; Κι έπειτα, τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στον χώρο του «μεταμοντέρνου», εάν λειτουργήσουν ή δε λειτουργήσουν οι «δομικές διαδικασίες»; Αυτά είναι ακατανόητα και γι’ αυτόν που τα γράφει και γι’ αυτόν που τα διαβάζει. Είναι αλαμπουρνέζικα. 

  Και σκεφτείτε ότι σαν κι αυτή τη φράση υπάρχουν χιλιάδες, που επαληθεύουν τα τρία χαρακτηριστικά των κουλτουριάρηδων: Πρώτον ότι δεν γνωρίζουν καλά τις λέξεις και τις έννοιές τους (κάποιος έγραφε τη λέξη «ενδιαίτημα» και εννοούσε «ένδυμα»!), δεύτερον θέλουν να ξιπάσουν τους άλλους με διάφορες ακαταλαβίστικες λέξεις και τρίτον, δεν έχουν χωνέψει καλά αυτό που λένε. Χώρια που δεν τα καταφέρνουν ούτε και με το συντακτικό και μπερδεύονται. Βέβαια το μπέρδεμα υπάρχει πρώτα στο μυαλό. Πάντως μ’ αυτά και μ’ αυτά, καταφέρνουν να κομπλεξάρουν πολλούς, και καμιά φορά όλους, ενώ συντελούν στο να πάει η γλώσσα μας κατά διαόλου. 

   Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, ότι αφού αποδεχόμαστε την ερμητική γραφή ορισμένων ποιητών, γιατί να μην αποδεχτούμε και τον δυσνόητο τρόπο γραφής των κουλτουριάρηδων; Από μία άποψη, κι ο ποιητής θα έπρεπε, οποιαδήποτε τεχνοτροπία κι αν ακολουθεί, να γράφει κατά τρόπο κατανοητό, για να μπορεί ο αναγνώστης να τον καταλαβαίνει. Γιατί, τι να την κάνουμε την οποιαδήποτε ποίηση, όταν έχει κοπεί η γέφυρα της επικοινωνίας; Τι να τα κάνουμε τα ερμητικά ποιήματα, όταν δεν τα καταλαβαίνει κανείς; Κι αφού δεν μας λένε τίποτε, πως είναι δυνατόν να μας συγκινήσουν; Βέβαια ο ποιητής έχει τη δικαιολογία ότι γράφει για να εκφράσει τον εαυτό του, αν και πάλι θα μπορούσε να πει κανείς ότι ένας ποιητής που εκφράζεται ερήμην του αναγνώστη, τι σόι ποιητής είναι; Και αν ο σουρεαλισμός στην πρώτη φάση το παραξύλωσε, τι να πούμε για τους σημερινούς σουρεαλιστές της αρπακόλας, που γράφουν ό,τι τους κατέβει; Πάντως ο στοχαστής, επειδή δεν έχει καν τη δικαιολογία της έμπνευσης κι επειδή ο στόχος του είναι η συζήτηση με τον αναγνώστη, δεν θα έπρεπε να είναι ακαταλόγιστος σαν τους μοντέρνους ποιητές. 

   Κάποιοι ισχυρίζονται πως έτσι εμπλουτίζεται η γλώσσα μας, ενώ η απλότητα και η σαφήνεια διατηρούν τη γλώσσα στάσιμη. Αν όμως ο εμπλουτισμός της γλώσσας, γίνεται αιτία για να θριαμβεύσει η ακατανοησία, μήπως θα έπρεπε να προτιμήσουμε κάποιες φυλές τις Αφρικής που συνεννοούνται μόνο με τριακόσιες λέξεις; 

  Η αιτία του φαινομένου αυτού, οφείλεται όχι μόνο στην ημιμάθεια των περισσότερων κουλτουριάρηδων αλλά και στον εγωισμό τους. Δε θα μπορέσουν ποτέ οι άνθρωποι αυτοί να ακούνε περισσότερο απ’ όσο μιλάνε, να σκέφτονται περισσότερο απ’ όσο γράφουν, και να περνούν κάθε πληροφορία από το κόσκινο της κρίσης. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να είναι ταπεινός, να μη νομίζει πως αυτός τα ξέρει όλα και κανείς άλλος. Να μη λέει διαρκώς «εγώ νομίζω», «εγώ πιστεύω», «έχω τη γνώμη», και τα συναφή. 

…Παλαιότερα, κάποιος καθηγητής γλωσσολογίας έλεγε: «Μακριά από τους μορφωμένους!» κι αυτό που έλεγε εκείνος ο αγαθός άνθρωπος, ισχύει εκατό φορές περισσότερο για τους σύγχρονους κουλτουριάρηδες που ούτε τη γλώσσα ξέρουν και ούτε έχουν οργανωμένη σκέψη. 

    Για όσους συναισθάνονται αυτή την εξαχρείωση της γλώσσας και θλίβονται κατάκαρδα για όλη αυτή την κατάντια, η λύση είναι μία: Να προσέχουμε πολύ τα λόγια μας κι ακόμα περισσότερο τα γραπτά μας. Κάθε τι που λέμε να το σκεφτόμαστε, και προπάντων πρέπει να γράφουμε κατανοητά. Και για να γίνει αυτό, πρέπει να διαβάζουμε κλασικά κείμενα της λογοτεχνίας μας, που έχουν σωστή και ζωντανή γλώσσα κι επίσης να στήνουμε αυτί στις κουβέντες του λαού. Ο Σολωμός πήγαινε στις ταβέρνες της Κέρκυρας για ν’ ακούσει πρόσφυγες από την Κρήτη που τραγουδούσαν μαντινάδες. Ο Καβάφης πήγαινε στα καφενεία και τα φαρμακεία της ελληνικής παροικίας της Αλεξάνδρειας κι έστηνε αυτί για να τσακώσει καμιά ζωντανή ελληνική φράση. Ενώ εμείς, σήμερα διαμορφώνουμε τη γλώσσα μας από τις εφημερίδες, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, και χώρια που δεν μας μένει καιρός ούτε να σκεφτούμε, ούτε να χωνέψουμε αυτά που βλέπουμε κι ακούμε. Πάντως, ούτε το να στήνουμε αυτί αρκεί. Χρειάζεται και κάτι ακόμα: Να ασκούμαστε στο γράψιμο. Και η άσκηση γραφής, κρατάει μια ζωή… 

Ντίνος Χριστιανόπουλος: Διασκευή συνέντευξης στον συγγραφέα Περικλή Σφυρίδη («Αλαμπουρνέζικα ή η γλώσσα των σημερινών κουλτουριάρηδων», πρώτη έκδοση 1990). 


Κείμενο 2ο : Από τη Μαρία Νεφέλη, Οδυσσέας Ελύτης 


Τι να σας κάνω μάτια μου κι εσάς τους ποιητές
Που χρόνια μου καμώνεστε τις ψυχές τις αήττητες
Και χρόνια περιμένετε κείνο που δεν περίμενα
Όρθιοι στη σειρά σαν αζήτητα αντικείμενα...
Δε πα’ να σας φωνάζουν - ούτ’ ένας σας δεν απαντά
Έξω χαλάει ο κόσμος καίγονται τα σύμπαντα
Τίποτα σεις διεκδικείτε – να 'ξερα με τί νου -
Τα δικαιώματά σας επί του κενού!
Σε καιρούς λατρείας του πλούτου ώ της αμεριμνησίας
Αποπνέετε το μάταιο της ιδιοκτησίας. 


Παρατηρήσεις: 

Κείμενο 1ο:
1. Να αναφέρετε συνοπτικά τους λόγους που εξηγούν κατά τον συγγραφέα τη χρήση αυτής της ακατανόητης γλώσσας από τους κουλτουριάρηδες. (100-120 λέξεις) 
                                                                                                         Μονάδες 15                                    
2 α. Να αποδώσετε τη σημασία των υπογραμμισμένων λέξεων ή φράσεων διατηρώντας όμως το αρχικό νόημα του κειμένου.                                                         Μονάδες  5 

   β. «Μακριά από τους μορφωμένους!» : Να εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στη φράση και την ιδιαίτερη σημασία της στο κείμενο. (100 λέξεις)                 Μονάδες 10 

3 α. Με ποιες συγκεκριμένες λέξεις χαρακτηρίζει ο συγγραφέας αυτή τη γλώσσα των «διανοουμένων» και γιατί;                                                                Μονάδες 5 

β. Πώς πιστεύει ο συγγραφέας ότι μπορούμε να αντιδράσουμε σ’ αυτή την κατάσταση; (80-90 λέξεις)                                                                                               Μονάδες 10 

4. Γιατί ο συγγραφέας διαχωρίζει την ποίηση από τις άλλες μορφές διανόησης στη χρήση ακαταλαβίστικης γλώσσας; Πώς τεκμηριώνει την άποψή του;      Μονάδες 10 

Κείμενο 2ο: 

5. Πώς παρουσιάζονται οι ποιητές στο συγκεκριμένο ποίημα από τον ποιητή; Τι τους καταλογίζει συνολικά; Πώς κρίνετε τη στάση του αυτή με δεδομένο ότι και ο ίδιος είναι ποιητής; (200 λέξεις)                                                                                                        
                                                                                                        Μονάδες 15 

Παραγωγή λόγου: Να γράψετε ένα δοκίμιο σχετικά με τον ρόλο της διανόησης στη ζωή μας και τον τρόπο που πιστεύετε ότι οι διανοούμενοι μπορούν να αποτελέσουν τους πνευματικούς ταγούς της κοινωνίας. (400 λέξεις)                                                Μονάδες 30

ή  εναλλακτικά:
Υποθέστε ότι συναντάτε, στο πλαίσιο κάποιας εκδήλωσης, έναν σπουδαίο άνθρωπο των γραμμάτων ή των τεχνών (διανοούμενο, ποιητή, πεζογράφο, καλλιτέχνη, επιστήμονα) και προσφέρεται να συνομιλήσει μαζί σας. Να γράψετε μια φανταστική συνέντευξη με τις ερωτήσεις που θα του κάνατε και τις πιθανές απαντήσεις που θα σας έδινε, αναφέροντας και τις εντυπώσεις ή τα συναισθήματά σας από την εμπειρία αυτή στο τέλος. (400 λέξεις) 
                                                                                                      Μονάδες 30