Το μαχαίρι ,    Τάσος Πορφύρης

Το ποίημα «Το μαχαίρι» του Τάσου Πορφύρη (γεν. 1931) δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μανδραγόρας, τχ. 60/ Απρίλιος 2019, σελ 45.

Τούτο το μαχαίρι είναι γερά μπηγμένο

Στα πλευρά μου ανάμεσα

Καμπουριάζω απ’ τον πόνο

Παραμιλώ απ’ τον πόνο

Δεν μπορώ να ρίξω ένα ρούχο πάνω μου

Δεν μπορώ να βγάλω το μαχαίρι ή

Να το σπρώξω βαθύτερα

Βολεύτηκα επί πλέον προσέχω

Πώς κάθομαι πού στέκω πώς

Κοιμάμαι μα ποιος ενδιαφέρεται;

Ο καθένας αγκαλιά με την πληγή του.

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος; Ποια είναι η άποψή σου για τον τρόπο που το αντιμετωπίζει το ποιητικό υποκείμενο; (200 λέξεις)

   Το μαχαίρι είναι η αιτία του πόνου του ποιητή, ενός πόνου αβάσταχτου κι αγιάτρευτου. Το μαχαίρι βέβαια δεν είναι αληθινό αλλά λειτουργεί ως σύμβολο κι ο πόνος που προκαλεί είναι περισσότερο ψυχικός, «στα πλευρά του ανάμεσα», δηλαδή στο ύψος της καρδιάς που εδράζονται τα συναισθήματα, οπότε μπορούμε να εικάσουμε την αιτία που τον προκάλεσε. Ίσως να είναι η απώλεια αγαπημένου προσώπου που δεν υποφέρεται, ένας ανεκπλήρωτος έρωτας που δεν ξεχνιέται ή ένας χωρισμός -μια απιστία ίσως- που δεν ξεπερνιέται. Ακόμα και η βαριά αρρώστια, η ξενιτειά, τα γηρατειά, η μοναξιά είναι πληγές που δεν κλείνουν, γι’ αυτό κι ο ποιητής λέει σε α΄ πρόσωπο ότι «καμπουριάζει απ’ τον πόνο και παραμιλάει» ότι «δεν μπορεί να ρίξει ούτε ένα ρούχο πάνω του… ούτε να βγάλει το μαχαίρι». Με τις επαναλήψεις «απ’ τον πόνο… απ’ τον πόνο», «δεν μπορώ… δεν μπορώ» επιδεινώνει και δεν επουλώνει το τραύμα που του προκάλεσε το μαχαίρι, αντίθετα συμβιβάζεται με αυτό, «βολεύεται, προσέχει πως κάθεται και πως κοιμάται», αφού κανείς δε νοιάζεται για αυτόν. Τον παρηγορεί και τον ανακουφίζει ίσως μόνο η σκέψη, που εκφράζεται ως επιμύθιο στο τέλος, ότι κάθε άνθρωπος κουβαλάει την πληγή του», κι έτσι έμαθε να υπομένει καρτερικά τον πόνο.

   Η άποψή μου για τον τρόπο που το διαχειρίζεται είναι πως δεν μπορεί να κάνει κι αλλιώς, οπότε συμβιβάζεται από ανάγκη, αφού «να βγάλει το μαχαίρι δεν μπορεί», ούτε «να το μπήξει βαθύτερα» δηλαδή να αυτοκτονήσει, να τελειώνει μια ώρα αρχύτερα. Το γεγονός αυτό δεν κρύβει ηττοπάθεια ή απελπισία, κατά τη γνώμη μου, όσο ρεαλισμό και στωικότητα στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος που τον καταβάλλει ίσως ψυχικά αλλά δεν τον εξοντώνει τελικά.

                                                                                                                  Απόστολος Παπατσίρος

                                                  

Πληθυντικός αριθμός,  Κική Δημουλά

Ο έρωτας

όνομα ουσιαστικόν

πολύ ουσιαστικόν,

ενικού αριθμού,

γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,

γένους ανυπεράσπιστου.

Πληθυντικός αριθμός

οι ανυπεράσπιστοι έρωτες.

Ο φόβος,

όνομα ουσιαστικόν,

στην αρχή ενικός αριθμός

και μετά πληθυντικός:

οι φόβοι.

Οι φόβοι

για όλα από δω και πέρα.

Η μνήμη,

κύριο όνομα των θλίψεων,

ενικού αριθμού,

μόνον ενικού αριθμού

και άκλιτη.

Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη.

Η νύχτα,

όνομα ουσιαστικόν, γένους θηλυκού,

ενικός αριθμός.

Πληθυντικός αριθμός

οι νύχτες.

Οι νύχτες από δω και πέρα.

                          (Τό λίγο τοῦ κόσμου, 1971)

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος κατά τη γνώμη σας; Ποια είναι η διάθεση της ποιήτριας; Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε τρεις κειμενικούς δείκτες της επιλογής σας (200 λέξεις περίπου).                                                      Μονάδες 15

    Στο ποίημα αναλύονται τέσσερις λέξεις - έννοιες από γραμματολογική και νοηματική άποψη˙ ο έρωτας, ο φόβος, η μνήμη και η νύχτα. Τέσσερα ουσιαστικά, αλληλένδετα μεταξύ τους, δύο αρσενικά, δύο θηλυκά στα οποία η ποιήτρια αφιερώνει από μια στροφή για το καθένα. Ο έρωτας παρουσιάζεται αρχικά ως όνομα ουσιαστικό, κλιτό ενικού ή πληθυντικού αριθμού και μετά ως σχέση πολύ ουσιαστική, με φυσικό γένος ακαθόριστο και ανυπεράσπιστο που προκαλεί τον φόβο. Τον φόβο που νιώθουν όσοι ερωτεύονται μην πληγωθούν, που εντείνεται περισσότερο με την αναδίπλωση (οι φόβοι οι φόβοι) και στους δύο αριθμούς γιατί είναι πολλοί οι φόβοι μήπως χάσουν τον έρωτά τους. Τον έρωτα που θα τον διασώζει η μνήμη, θα τον επαναφέρει ως πόθο ή ως ανάμνηση κατ’ επανάληψη (η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη) και θα τον συντηρεί η νύχτα με τα όνειρα, που είναι πιο ερωτική. Η νύχτα που είναι γένους θηλυκού, ενικού και πληθυντικού αριθμού (οι νύχτες, οι νύχτες από δω και πέρα) και αποτελούν το ιδανικό σκηνικό της ιδιότυπης αυτής σύνθεσης γραμματικής και ποίησης, η οποία δεν έχει ούτε ένα ρήμα (ονοματοποίηση). Η ποιήτρια νιώθει την ανάγκη να μιλήσει για τον έρωτα με τρόπο λιτό, αυθόρμητο, υπαινικτικό με σκοπό να δείξει την αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει τις επιθυμίες ή τους φόβους του ή να αποφύγει την απογοήτευση και τη θλίψη για έρωτες που δεν έζησε, ανεκπλήρωτους ή που έσβησε ο χρόνος. Η διάθεση της ποιήτριας είναι μελαγχολική και απαισιόδοξη γιατί ο έρωτας είναι περισσότερο ποθητός και λιγότερο ορατός στο ποίημα, δεν ολοκληρώνεται, υποδηλώνεται μάλλον ως φαντασίωση ή δοκιμάζεται στον χρόνο με τον φόβο να γίνει συνήθεια.

                                                                                                            Παπατσίρος Απόστολος