Ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στη Γ΄ Λυκείου

Κριτήριο αξιολόγησης                                                                         Παπατσίρος Απόστολος

Κείμενο 1ο: Ο θάνατος της οικειότητας

                                                                                 του Martin Jacqes, THE GUARDIAN

    Eίναι εδραιωμένη στην κοινωνία μας η πεποίθηση ότι η αλλαγή είναι συνώνυμη με την πρόοδο. Oι κυβερνήσεις επανειλημμένα το διακηρύσσουν και πολλοί άνθρωποι φαίνεται να το ενστερνίζονται ως φιλοσοφία ζωής. Πρόκειται, βέβαια, για ανοησία. H αλλαγή δεν είναι πάντα καλή. Kαι οι πρόσφατες έρευνες που δείχνουν ότι είμαστε λιγότερο ευτυχισμένοι απ’ ό,τι στο παρελθόν υποδηλώνουν μια βαθύτερη δυσφορία στην καρδιά της δυτικής κοινωνίας…

    O λόγος για τον οποίο αισθανόμαστε λιγότερο ευτυχείς απ’ όσο άλλοτε είναι ότι η οικειότητα στην οποία στηρίζεται η αίσθηση ευζωίας -προϊόν των πιο στενών, των πιο προσωπικών μας σχέσεων, ιδίως μέσα στην οικογένεια- αποδυναμώνεται. Aπό αυτή την άποψη, τρεις τάσεις αλλάζουν σε βάθος τη φύση των κοινωνιών μας. Πρώτα πρώτα, η ανάπτυξη του ατομικισμού, που πρωτοεκδηλώθηκε τη δεκαετία του ’60, έκανε τον εαυτό κυρίαρχο ενδιαφέρον και γενικό σημείο αναφοράς, ενώ οι προσωπικές ανάγκες του καθενός έγιναν η τελική δικαιολόγηση των πάντων. Zούμε στην εποχή του εγωισμού.Δεύτερον, έχουμε την αμείλικτη εξάπλωση της αγοράς σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. H εμπορευματοποίηση των πάντων έχει κάνει την κοινωνία, και τον καθένα από μας, πιο ανταγωνιστικούς. Tρίτον, έχουμε την ανάπτυξη των τεχνολογιών επικοινωνίας, ειδικότερα των κινητών τηλεφώνων και του διαδικτύου, οι οποίες συρρικνώνουν τον ιδιωτικό μας χώρο και επιταχύνουν τον ρυθμό της ζωής.

    Bέβαια, εξακολουθούμε να είμαστε κοινωνικά ζώα. Aπολαμβάνουμε πολύ περισσότερες σχέσεις απ’ όσες άλλοτε. Όμως η ποσότητα δεν σημαίνει ποιότητα. Oι σχέσεις μας μπορεί να είναι πιο κοσμοπολίτικες αλλά γίνονται όλο και πιο ρηχές και προσωρινές. H κοινωνική μας ζωή έχει φτάσει να μιμείται τους ρυθμούς και τα χαρακτηριστικά της αγοράς. Στο μεταξύ, η οικογένεια -η έδρα των βασικών διά βίου σχέσεών μας- γίνεται ένας όλο και ασθενέστερος θεσμός: οι εκτεταμένες οικογένειες λιγοστεύουν, οι πυρηνικές οικογένειες γίνονται όλο και πιο μικρές και βραχύβιες, σχεδόν οι μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο και οι περισσότεροι γονείς περνούν λιγότερο καιρό με τα παιδιά τους προσχολικής ηλικίας.

   H κεντρική έδρα της οικειότητας είναι η οικογένεια -όπως εκφράζεται στις σχέσεις του ζευγαριού και ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. H οικειότητα αναπτύσσεται σε συνάρτηση με το χρόνο και τη διάρκεια. Στηρίζεται στην αμοιβαιότητα και την άνευ όρων αφοσίωση. Έχει τις ρίζες της στην εμπιστοσύνη. Kαι είναι επομένως από τη φύση της αντίθετη προς τις αξίες που προωθεί η αγορά.

  Eκείνο όμως που πρέπει να μας απασχολεί περισσότερο είναι η χειροτέρευση της σχέσης γονιού-παιδιού. Tης σχέσης που είναι το λίκνο των πάντων, το σχολείο όπου μαθαίνουμε το αίσθημα ασφάλειας, την ταυτότητά μας και τα συναισθήματά μας, την ικανότητα να αγαπάμε, να μιλάμε και να ακούμε, να είμαστε ανθρώπινοι. H σχέση γονιού-παιδιού, και ιδιαίτερα μητέρας-παιδιού, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όλους τους νόμους της αγοράς. Eίναι άνιση, χωρίς να απαιτεί ανταπόδοση για τις θυσίες. Aντίθετα, ο μόνος τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μπορούν να ανταποδώσουν όσα έχουν πάρει από τους γονείς είναι μέσα από την αγάπη που δίνουν, και τις θυσίες που κάνουν, για τα δικά τους παιδιά. Kι όμως αυτή η πιο πολύτιμη απ’ όλες τις ανθρώπινες σχέσεις υπονομεύεται και τιμωρείται. Kαθώς οι γυναίκες έχουν φτάσει να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας όσο και οι άνδρες, αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερη στενότητα χρόνου, με βαθιές συνέπειες για την οικογένεια και ιδίως τα παιδιά. Tα ποσοστά γεννητικότητας έχουν πέσει κατακόρυφα. H θεμελιωδέστερη ανθρώπινη λειτουργία, η αναπαραγωγή, πολιορκείται από τις αξίες του ατομικισμού. Tα ζευγάρια είναι όλο και πιο απρόθυμα να κάνουν τις θυσίες χρόνου, χρήματος και αφοσίωσης που απαιτεί η ανατροφή των παιδιών. Oι γονείς περνούν τώρα λιγότερο καιρό με τα βρέφη και τα νήπιά τους.

   Oι συνέπειες είναι ήδη εμφανείς στα σχολεία. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το υπουργείο Παιδείας πέρσι, οι δάσκαλοι υποστηρίζουν ότι τα μισά παιδιά ξεκινούν τώρα το σχολείο χωρίς να μπορούν να μιλήσουν με ευκρίνεια και να γίνουν κατανοητά, χωρίς να μπορούν να ανταποκριθούν σε απλές οδηγίες, να αναγνωρίσουν το όνομά τους ή να μετρήσουν ώς το πέντε. Για να μπορέσουμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας, παραμελούμε τα παιδιά μας, υποκαθιστούμε τον χρόνο μας κοντά τους πληρώνοντας άλλους, ενώ η τηλεόραση και τα βιντεοπαιχνίδια χρησιμοποιούνται σαν μέσα απασχόλησης των παιδιών. Kαι το πρόβλημα υπάρχει σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Oι «πλούσιοι σε χρήμα-φτωχοί σε χρόνο» επαγγελματίες είναι μια από τις ομάδες που τις αφορά ιδιαίτερα. O χρόνος είναι το σημαντικότερο δώρο που μπορεί ένας γονιός να κάνει στο παιδί του -κι όμως ο χρόνος είναι αυτό που είμαστε λιγότερο πρόθυμοι να δώσουμε.

   Eίναι αδύνατον να προβλέψουμε τις ακριβείς συνέπειες, ωστόσο η μείωση της συναισθηματικής ευφυΐας και τα προβλήματα συμπεριφοράς φαίνονται αναπόφευκτα. Ωστόσο, η έλλειψη οικειότητας δεν πλήττει μόνο τις ανθρώπινες σχέσεις. Mειώνεται όλο και περισσότερο η εξοικείωσή μας με την ίδια την ανθρώπινη κατάσταση. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα MME μας έχουν προσφέρει πολλή γνώση. Tο πρόβλημα είναι ότι αυτά που μαθαίνουμε από τα MME έχουν ελάχιστη σχέση με την προσωπική εμπειρία και με τη γνώση της πραγματικότητας που μεταφέρεται από την εδραιωμένη κοινότητα, τους ανθρώπους που ξέρουμε και εμπιστευόμαστε. H κοινωνία έχει κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς μια εφηβική κουλτούρα που περιφρονεί την ηλικία και την πείρα. H σχέση μας με τις πιο βασικές εμπειρίες της ζωής αποκτά σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό ηδονοβλεπτικό χαρακτήρα. O θάνατος, για παράδειγμα, προσφέρεται σε αφθονία προς κατανάλωση από τα MME, γυμνός από κάθε πόνο, ανάμεσα σε κουτσομπολιά και δελτία καιρού. Δεν υπάρχει χρόνος για να σκεφτείς τι έχει συμβεί, να συμπονέσεις, να συγκινηθείς. Άλλωστε ο πόνος είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγεται, να κρύβεται, να «διασκεδάζεται» – είναι αντικαταναλωτικός.

   H παρακμή της κοινότητας και η κυριαρχία των MME οδηγεί σε απευαισθητοποίηση, σε αποξένωση από τα θεμελιώδη συναισθήματα χωρίς τα οποία δεν έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε το νόημα της ζωής: δεν υπάρχουν κορυφές χωρίς χαράδρες. Tι μπορεί να γίνει, λοιπόν; Ίσως όχι πολλά. Όμως η παρατήρηση δεν χάνει την αξία της. Yπάρχει, μήπως, τίποτα πιο σημαντικό από την ανθρωπιά μας; Aν αρκετοί άνθρωποι συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει, ίσως μπορέσουμε να ανακτήσουμε λίγο από τον χαμένο εαυτό μας. (Αναδημοσίευση, εφημ. Καθημερινή 1/1/2005, διασκευή)

Κείμενο 2ο: Μήτσου Παπανικολάου, «Μέσα στη βουή του δρόμου»

Μέσα στη βουή του δρόμου

ήταν να βρω το όνειρό μου,

να το βρω και να το χάσω

κι ούτε πια που θα το φτάσω.

Μια στιγμή πέρασε μπρος μου

κι ήταν η χαρά του κόσμου,

η χαρά που μας ματώνει

σαν οι πιο μεγάλοι πόνοι.

Πέρασε όπως περνούνε

όσα δε θα ξαναρθούνε—

πουλιά που 'χουν φτερουγίσει

σύννεφα μέσα στη δύση.

Κι άφησε στο πέρασμά του

—πέρασμα ζωής, θανάτου—

στην καρδιά μου σα σφραγίδα

ω την πεθαμένη ελπίδα.

Μιαν ελπίδα πεθαμένη

που μας ζει και μας πεθαίνει

κι όλο μας τραβάει δω κάτου

ώς την πόρτα του θανάτου.

Όνειρο γλυκό και ξένο

και παντοτινά χαμένο,

σε κρατώ στο νου μου ακόμα

σαν τριαντάφυλλο στο στόμα.

Όταν πέρασες με πήρες

κι όλες μου άνοιξες τις θύρες

με το μαγικό κλειδί σου

του χαμένου παραδείσου.

                                                    (Μήτσος Παπανικολάου 1900-1943)

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου 1 (120 λέξεις ). Μονάδες 20

Β1. Για ποιους λόγους η οικογένεια έχασε τον καταλυτικό της ρόλο στην αγωγή και τη φροντίδα των παιδιών σύμφωνα με τον συντάκτη; Ποια είναι η συνέπεια αυτής της αδυναμίας της οικογένειας στην ωρίμανση και την κοινωνική εξέλιξη των παιδιών και πως επιβεβαιώνεται αυτό από τον συντάκτη;                                                                                                       Μονάδες 10

Β2α. «O χρόνος είναι το σημαντικότερο δώρο που μπορεί ένας γονιός να κάνει στο παιδί του». Να αιτιολογήσετε την άποψη αυτή με ένα δικό σας αναλυτικό επιχείρημα και ένα τεκμήριο ως παράδειγμα.                                                                           Μονάδες 9

Β2β. Να εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στη φράση «πλούσιοι σε χρήμα-φτωχοί σε χρόνο» και των δύο ερωτηματικών στην τελευταία παράγραφο του κειμένου.

                                                                                                Μονάδες 6

Β3α. Να βρείτε στο κείμενο ένα επιχείρημα και να αξιολογήσετε την εγκυρότητά του κι ένα τεκμήριο και να αξιολογήσετε την αξιοπιστία του.                                Μονάδες 6

Β3β. Να βρείτε μια χαρακτηριστική περίπτωση επίκλησης στο συναίσθημα στο κείμενο και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.                                               Μονάδες 4

Γ. Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος κατά τη γνώμη σας. Ποια είναι η διάθεση του ποιητή και πώς υποδηλώνεται αυτή στο ποίημα; Να αξιολογήσετε την επιλογή του τίτλου. Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε τρεις κειμενικούς δείκτες της επιλογής σας.      Μονάδες 15

Δ. «H παρακμή της κοινότητας και η κυριαρχία των MME οδηγεί σε απευαισθητοποίηση, σε αποξένωση από τα θεμελιώδη συναισθήματα χωρίς τα οποία δεν έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε το νόημα της ζωής».Να στοχαστείτε πάνω στο πρόβλημα και να γράψετε ένα άρθρο που να επαναπροσδιορίζετε το νόημα της ζωής που πρέπει να κατανοούν κι επιθυμούν οι άνθρωποι σήμερα.(400 λέξεις)                                                                               Μονάδες 30

                                                              

                                                                  ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

Κείμενο 1ο: Ο θάνατος της οικειότητας

Α. Περίληψη του κειμένου 1:

   Σύμφωνα με τον συντάκτη η απώλεια της ευτυχίας των ανθρώπων, συγκριτικά με το παρελθόν, οφείλεται στην έλλειψη οικειότητας στις μεταξύ τους σχέσεις. Ο ατομικισμός, η κυριαρχία των νόμων της αγοράς και η εξάπλωση των τεχνολογιών επικοινωνίας, άλλαξαν τις συνήθειες των ανθρώπων και αλλοίωσαν την ποιότητα των σχέσεών τους. Άμεσο επακόλουθο της εξέλιξης αυτής είναι η βαθιά κρίση των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα στην οικογένεια που τα αποτελέσματά της γίνονται αντιληπτά από τα πρώτα κιόλας βήματα των παιδιών στο σχολείο. Την προβληματική εικόνα της οικογένειας συμπληρώνουν τα ΜΜΕ, που συχνά διαστρεβλώνουν τα γεγονότα και χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας. Τελικά ο άνθρωπος μπορεί να ξαναβρεί το νόημα της ζωής του, αρκεί να ξαναβρεί τον εαυτό του και ν’ ανακτήσει τις χαμένες του ευαισθησίες.                (120 λέξεις)

Β1. Για ποιους λόγους η οικογένεια έχασε τον καταλυτικό της ρόλο στην αγωγή και τη φροντίδα των παιδιών σύμφωνα με τον συντάκτη; Ποια είναι η συνέπεια αυτής της αδυναμίας της οικογένειας στην ωρίμανση και την κοινωνική εξέλιξη των παιδιών και πως επιβεβαιώνεται αυτό από τον συντάκτη; (150 λέξεις)                                                                                                     Μονάδες 15

    Ο λόγος που η οικογένεια έχασε τον καταλυτικό της ρόλο στην αγωγή και τη φροντίδα των παιδιών είναι η έλλειψη χρόνου και ενδιαφέροντος κατά συνέπεια, από τους γονείς για τα παιδιά. Οι γονείς περνούν λιγότερο καιρό με τα βρέφη και τα νήπιά τους και ο λόγος είναι είτε οι επαγγελματικές υποχρεώσεις είτε η διάλυση της οικογένειας και τα συχνά διαζύγια. Τα ζευγάρια είναι απρόθυμα να κάνουν θυσίες χρόνου για τα παιδιά τους με άμεση συνέπεια την απώλεια της οικειότητας μεταξύ των μελών της οικογένειας και ακολούθως τη μείωση της συναισθηματικής ευφυΐας των παιδιών με τα προβλήματα συμπεριφοράς. Ο τρόπος που επιβεβαιώνει την άποψη του αυτή ο συντάκτης είναι η επίκληση στη λογική με τεκμήριο μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το υπουργείο παιδείας της Αγγλίας (το άρθρο είναι αναδημοσίευση από την εφημερίδα GUARDIAN) και αναφέρει τις διαπιστώσεις των δασκάλων, που περιγράφουν την αδυναμία των μικρών μαθητών (οι μισοί της Α΄τάξης) να μιλήσουν ευκρινώς και κατανοητά, να αναγνωρίσουν το όνομά τους ν’ ανταποκριθούν στοιχειωδώς σε απλές οδηγίες ανάγνωσης ή της αρίθμησης έως το πέντε. «Σε μια μελέτη …ώς το πέντε».

Β2α. «O χρόνος είναι το σημαντικότερο δώρο που μπορεί ένας γονιός να κάνει στο παιδί του». Να αιτιολογήσετε την άποψη αυτή με ένα δικό σας αναλυτικό επιχείρημα και ένα τεκμήριο ως παράδειγμα.                                                                                                Μονάδες 9

    Ο χρόνος είναι το σημαντικότερο δώρο που μπορούν να κάνουν οι γονείς στα παιδιά τους. Από μικρή ηλικία πρέπει να είναι δίπλα τους -όχι από πάνω τους- να τα φροντίζουν να τα διαπαιδαγωγούν σωστά, ώστε να ακολουθούν κανόνες και να έχουν μέτρο στη ζωή τους. Αν δεν το κάνουν οι γονείς με διάθεση να αφοσιωθούν στα παιδιά τους και προθυμία να αφιερώσουν τον χρόνο που δικαιούνται τα παιδιά τους, μέχρι την ενηλικίωσή τους έστω, τα παιδιά θα εκτεθούν σε άλλου είδους επιρροές, όχι απαραίτητα θετικές (παρέες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον) με απρόβλεπτα για τον ψυχισμό και τη συμπεριφορά τους αποτελέσματα.

    Αν για παράδειγμα ο πατέρας δεν παίρνει το παιδί του, όσο είναι ακόμα παιδί, να πάνε μαζί στο πάρκο ή στο στάδιο να περπατήσουν, να αθληθούν, να κάνουν ποδήλατο ή να παίξουν μαζί κάποιο παιχνίδι, με τη δικαιολογία ότι δεν έχει χρόνο γιατί εργάζεται πολύ ή ότι είναι κουρασμένος, όταν θα έχει περισσότερο χρόνο, γιατί δε θα εργάζεται τόσο, τότε θα είναι πολύ αργά για τα παιδιά, θα έχουν ήδη ενηλικιωθεί και θα έχουν φύγει από το σπίτι. Τότε θα έχουν τους φίλους τους ή τη σχέση τους, δε θα έχουν ανάγκη τους γονείς τους. Ο χρόνος αυτός που χάθηκε δεν αναπληρώνεται, τα χρόνια αυτά δε γυρίζουν πίσω.

Β2β. Να εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στη φράση «πλούσιοι σε χρήμα-φτωχοί σε χρόνο» και των δύο ερωτηματικών στην τελευταία παράγραφο του κειμένου.   Μονάδες 6

     Τα εισαγωγικά στη φράση «πλούσιοι σε χρήμα-φτωχοί σε χρόνο» εκφράζουν ειρωνεία μέσα από την αντίθεση των λέξεων πλούσιοι-φτωχοί και την παρήχηση του συμπλέγματος χρ- (χρήμα-χρόνος), που είναι σαν λογοπαίγνιο. Τα ερωτηματικά στο τέλος είναι σκόπιμα, εισάγουν την απορία ώστε να προκαλέσουν τον αναστοχασμό του δέκτη -για το τι μπορεί να γίνει για την αποφυγή αυτών των προβλημάτων- και να δοθεί τελικά εμφατικά η απάντηση και ως προτροπή στο δεύτερο ερωτηματικό, ότι δεν μπορούμε παρά να σώσουμε την ανθρωπιά μας.

Β3α. Να βρείτε στο κείμενο ένα επιχείρημα και να αξιολογήσετε την εγκυρότητά του κι ένα τεκμήριο και να αξιολογήσετε την αξιοπιστία του.                                          Μονάδες 6

  «H κεντρική έδρα της οικειότητας είναι η οικογένεια -όπως εκφράζεται στις σχέσεις του ζευγαριού και ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. H οικειότητα αναπτύσσεται σε συνάρτηση με το χρόνο και τη διάρκεια. Στηρίζεται στην αμοιβαιότητα και την άνευ όρων αφοσίωση. Έχει τις ρίζες της στην εμπιστοσύνη. Kαι είναι επομένως από τη φύση της αντίθετη προς τις αξίες που προωθεί η αγορά».

    Επιχείρημα έγκυρο, αληθές και ορθό είναι η 4η παράγραφος: «H κεντρική…αγορά». Είναι ένας παραγωγικός συλλογισμός με βέβαιο συμπέρασμα. Εγκυρότητα υπάρχει γιατί το συμπέρασμα (Kαι είναι επομένως από τη φύση της αντίθετη προς τις αξίες που προωθεί η αγορά) προκύπτει κατά λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες, οι οποίες συνδέονται και με μέσο όρο τη λέξη «οικειότητα», που επαναλαμβάνεται στις α΄ και β΄ προκείμενες κι εννοείται στη γ΄ και δ΄ προκείμενες και το συμπέρασμα στο τέλος. Οι προκείμενες είναι αληθείς κρίσεις εφόσον ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Επομένως ο συλλογισμός είναι ορθός.

Τεκμήρια: «οι εκτεταμένες οικογένειες λιγοστεύουν, οι πυρηνικές οικογένειες γίνονται όλο και πιο μικρές και βραχύβιες, σχεδόν οι μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο και οι περισσότεροι γονείς περνούν λιγότερο καιρό με τα παιδιά τους προσχολικής ηλικίας».

   Ο αρθρογράφος προκειμένου να πείσει ότι «η οικογένεια γίνεται ένας όλο και ασθενέστερος θεσμός», επικαλείται ως τεκμήρια γενικές αλήθειες ή καταστάσεις της πραγματικότητας, με στοιχεία της κρίσης του θεσμού (μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο) που δεν αμφισβητούνται. Τα τεκμήρια αυτά θεωρούνται αξιόπιστα κι επαρκή για την κρίση της οικογένειας γιατί αποτελούν αντικείμενο κοινής εμπειρίας για τη σύγχρονη μορφή της οικογένειας.

Β3β. Να βρείτε μια χαρακτηριστική περίπτωση επίκλησης στο συναίσθημα στο κείμενο και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.                                                 Μονάδες 4

   «O θάνατος, για παράδειγμα, προσφέρεται σε αφθονία προς κατανάλωση από τα MME, γυμνός από κάθε πόνο, ανάμεσα σε κουτσομπολιά και δελτία καιρού. Δεν υπάρχει χρόνος για να σκεφτείς τι έχει συμβεί, να συμπονέσεις, να συγκινηθείς. Άλλωστε ο πόνος είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγεται, να κρύβεται, να «διασκεδάζεται» – είναι αντικαταναλωτικός».

    Ο αρθρογράφος αναφέρεται με προφανή ειρωνεία στον τρόπο που τα ΜΜΕ προβάλλουν τον θάνατο, ανάμεσα σε κουτσομπολιά και δελτία καιρού και στρέφεται στον αναγνώστη που είναι και θεατής τους, σε β΄ ενικό πρόσωπο, για να τον ευαισθητοποιήσει περισσότερο, να τον «αφυπνίσει», με το ασύνδετο σχήμα (να σκεφτείς, να συμπονέσεις, να συγκινηθείς) ή ότι (ο πόνος πρέπει να αποφεύγεται, να κρύβεται, να «διασκεδάζεται»). Ο αρθρογράφος επικαλείται το συναίσθημα του δέκτη προκειμένου να μη μένει απαθής μπροστά στον θάνατο αλλά να συναισθάνεται τον πόνο που προκαλεί στους ανθρώπους.

Γ.  Για την απάντηση διαβάστε το ερμηνευτικό σχόλιο: Μέσα στη βουή του δρόμου

 

 Αργύρης Χιόνης  (1943-2011)                                     Ερμηνευτικό σχόλιο

                                               

                    Αργύρης Χιόνης,  Αράχνες 

Ακοίμητες, αεικίνητες, 

υφαίνουν οι αράχνες στο υπόγειο 

περίτεχνα ποιήματα, 

υπό μορφήν ιστού, 

αλάνθαστες παγίδες για τους αφελείς 

που, γοητευμένοι, 

ξεχνούν τις αποστάσεις ασφαλείας 

και εισχωρούν για πάντα μες στην ποίηση, 

μεταμορφώνοντάς την έτσι σε σφαγείο. 

Δεν έχουν τέτοια πρόθεση οι αράχνες, 

αυτές υφαίνουν τα ποιήματά τους 

για τη χαρά της ύφανσης και μόνο, 

κι έρχονται όλοι αυτοί οι ανόητοι 

και τα χαλούν, 

προσθέτοντας σ’ αυτά τα πτώματά τους.

                                           Περιοδικό «Νέα Εστία»

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα και το φανταστικό σκηνικό που στήνει ο ποιητής στο ποίημα; Ποια άλλη σημασία μπορούν να έχουν οι αράχνες στη ζωή μας κατά τη γνώμη σας; (200 λέξεις) 

                                                                                            

   Το θέμα του ποιήματος είναι η συμβολική περιγραφή της ποίησης με ιστό αράχνης και των ποιητών με αράχνες, που υφαίνουν στο υπόγειο «περίτεχνα ποιήματα». «Ακοίμητες, αεικίνητες» (ομοηχία, ομοιοτέλευτο) οι αράχνες-ποιητές υφαίνουν ακούραστες ιστούς- ποιήματα «για τη χαρά της ύφανσης και μόνο», για τη χαρά της ποίησης. Το σκηνικό για τους επισκέπτες που εισχωρούν αμέριμνοι στο σκοτεινό υπόγειο -δηλαδή το σώμα της ποίησης- φαντάζει απρόσιτο κι εχθρικό, αν δεν πάρουν «αποστάσεις ασφαλείας», αλλά γίνεται κι εφιαλτικό ή μεταβάλλεται σε σφαγείο, αν αφεθούν και πέσουν στον ιστό-παγίδα του θανάτου, που στήνουν οι αράχνες. Οι επισκέπτες που νομίζουν ότι ξέρουν τα μυστικά της υφαντικής τους τέχνης, προδίδονται και παραδίδονται στον ιστό τους γοητευμένοι, όχι γιατί είναι οι αράχνες δολοπλόκες αλλά οι επισκέπτες αφελείς ή ανόητοι, που παρασύρονται και πέφτουν στον ιστό τους. Ο ποιητής με εικονοπλαστικό λόγο σκιαγραφεί τον φόβο που κρύβει η ποίηση, όχι για τους ποιητές που κρατάνε καλά κρυμμένα τα μυστικά τους, αλλά για τους αναγνώστες μην την παρανοήσουν, μην την αλλοιώσουν με τα λεγόμενά τους, μην παγιδευτούν για πάντα στον ιστό της κι αφήσουν εκεί τα πτώματά τους, παραδομένοι στην άγνοιά τους. 

   Άλλη σημασία που μπορεί να έχουν οι αράχνες για μας σήμερα είναι οι μηχανές - υπολογιστικά συστήματα που στήνουν δίκτυα παντού, όπως ο αόρατος ιστός του διαδικτύου, που μας απορροφά τον χρόνο και μας αποσπά από την πραγματικότητα του κόσμου μας με την ψευδαίσθηση ότι εμείς έχουμε των έλεγχο των επιλογών μας (εικονική πραγματικότητα).                                                                                                              

                                                                                    Απόστολος Παπατσίρος 

     Μίλτος Σαχτούρης                                                                                     Η αποκριά

              

               

                         

                 

               

                 Μίλτος Σαχτούρης

                           Η αποκριά

Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή

                                           η αποκριά

το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους

όπου δεν ανάπνεε κανείς

πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό

κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους

                                           που τους είχαν ξεχάσει

έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος

μάτωνε τις καρδιές

μια γυναίκα γονατισμένη

ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή

μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο

εν δυο με παγωμένα δόντια 

Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι

αποκριάτικο

γεμάτο μίσος

το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα

μαχαιρωμένο

Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή

                                                 η αποκριά.

                               "Με το πρόσωπο στον τοίχο", 1952

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος και πώς εξηγείται ο τίτλος του κατά τη γνώμη σας; Πώς η φαντασία του ποιητή ενεργοποιεί το συναίσθημα του δέκτη; (200 λέξεις)      Μονάδες 15

    Το ποίημα αυτό αποτελεί άλλη μια αλλόκοτη μυθοπλασία «μακριά σ' έν' άλλο κόσμο», για μια «αποκριά που γίνηκε» εν μέσω πολέμου σ’ ένα απόκοσμο και παγερό τοπίο θανάτου. Στο μακάβριο αυτό σκηνικό που στήνεται απ’ τον ποιητή, η γη και ο ουρανός συμφύρονται με τα «πεθαμένα παιδιά που ανέβαιναν» ή «κατέβαιναν να πάρουν τους αετούς τους», ενώ «έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος» για αυτό κι οι καρδιές ματώναν. Ο χαρτοπόλεμος και οι αετοί είναι η μόνη υπόμνηση μιας αποκριάς, που δεν είναι βέβαια χαρά, αλλά κατάλοιπο της μνήμης από εποχές ειρήνης. Κι εδώ έγκειται όλη η πικρή ειρωνεία του ποιήματος, ο συνδυασμός μιας γιορτής της άνοιξης -που οι άνθρωποι μεταμφιέζονται- με τον πόλεμο, κι εδώ οι άνθρωποι μεταμφιέζονται, φοράνε «προσωπεία», μάσκες θανάτου, μεταλλάσσονται, γίνονται βίαιοι και απάνθρωποι, κι εδώ κάνουν παρέλαση («εν δυό, εν δυό»). Το δραματικό αυτό σκηνικό της βίας κορυφώνεται με την εικόνα μοναχικής γυναίκας, που «αναστρέφει σα νεκρή τα μάτια» και γονατισμένη θρηνεί τον κόσμο που χάνεται και χάνεται μαζί και η ελπίδα, γιατί είναι τόση η βία των ανθρώπων στη γη, που τη νύχτα φτάνει ως στο φεγγάρι, (υπερβολή) που δεμένο και μαχαιρωμένο το πετούν μετά στη θάλασσα (υπερρεαλιστική εικόνα). Ο ποιητής τελειώνει το ποίημα όπως ξεκίνησε με σχήμα κύκλου («Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή η αποκριά»), για να δείξει πως και η ιστορία τελικά και οι πόλεμοι είναι κύκλος στη ζωή των ανθρώπων που δεν τελειώνει. Ο ίδιος κουβαλάει τραυματικές εμπειρίες από την κατοχή και τον εμφύλιο που σημάδεψαν τη νιότη του, για αυτό και εικονογραφεί κι διεκτραγωδεί με στίχους, χωρίς στίξη σαν νά 'ναι παραμιλητό, το αποκρουστικό πρόσωπο του πολέμου, που είναι και η ιστορία κάθε πολέμου, αναζητώντας μια παρηγοριά ή κι ελπίδα στο καταφύγιο της ποίησης.

                                                                                                          Παπατσίρος Απόστολος 

                                      

 Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί                    Νίκος Καββαδίας                   

Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, Νίκος Καββαδίας (1910-1975)

Ο Γουίλι ο μαύρος θερμαστής από το Τζιμπουτί

όταν από τη βάρδια του τη βραδινή σχολούσε

στην κάμαρά μου ερχότανε γελώντας να με βρει

κι ώρες πολλές για πράγματα περίεργα μου μιλούσε

Μου 'λεγε πώς καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς

και στο Άντεν πώς χορεύοντας πίνουν την άσπρη σκόνη

κι έπειτα πώς φωνάζουνε και πώς μονολογούν

όταν η ζάλη μ' όνειρα περίεργα τους κυκλώνει

Μου 'λεγε ακόμα ότι είδε αυτός μια νύχτα που 'χε πιει

πως πάνω σ' άτι εκάλπαζε στην πλάτη της θαλάσσης

και πίσωθε του ετρέχανε γοργόνες με φτερά

σαν πάμε στ' Άντεν μου 'λεγε κι εσύ θα δοκιμάσεις

Εγώ γλυκά του χάριζα και λάμες ξυραφιών

και του 'λεγα πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει

και τότε αυτός συνήθιζε γελώντας τρανταχτά

με το 'να χέρι του ψηλά πολύ να με σηκώνει

Μες στο τεράστιο σώμα του είχε μια αθώα καρδιά

κάποια νυχτιά μέσα στο μπαρ Ρετζίνα στη Μαρσίλια

για να φυλάξει εμένα από έναν Ισπανό

έφαγε αυτός μια αδειανή στην κεφαλή μποτίλια

Μια μέρα τον αφήσαμε στεγνό απ' τον πυρετό

πέρα στην Άπω Ανατολή να φλέγεται να λιώνει

θεέ των μαύρων, τον καλό συγχώρεσε Γουίλ

και δώσ' του εκεί που βρίσκεται λίγη απ' την άσπρη σκόνη

                                                                 (Μαραμπού, 1933)

Ερώτηση: Το ποίημα έχει δύο ποιητικούς ήρωες, τον Γουίλι και τον ναυτικό (εδώ είναι ο ίδιος ο ποιητής). Πώς περιγράφεται αυτή η σχέση μεταξύ τους; Ποιο είναι το μήνυμα που θέλει να προβάλλει τελικά ο ποιητής και γιατί; Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε τρεις κειμενικούς δείκτες της επιλογής σας (200 λέξεις)

     Ο ποιητής Νίκος Καββαδίας, με την ιδιότητα του ναυτικού -ήταν ασυρματιστής σε εμπορικό πλοίο- εξιστορεί τη φιλική σχέση κι επαφή που είχε με τον Γουίλι, τον μαύρο θερμαστή από το Τζιμπουτί. Γι’ αυτό εναλλάσσεται στην αφήγηση με τον διάλογο το ποιητικό πρόσωπο του ήρωα για να αποκτήσει περισσότερο παραστατικό και υποβλητικό ύφος η περιγραφή της σχέσης αυτής (Μου 'λεγε πως καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς… μου 'λεγε κι εσύ θα δοκιμάσεις …) και για να γίνει πιο άμεσο το μήνυμα που θέλει να προβάλλει ο ποιητής τελικά (του 'λεγα πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει). Έτσι το ποίημα αποκτά φυσική ροή και περισσότερη ένταση και με την έλλειψη στίξης μέχρι το τέλος, που είναι όμως δραματικό, αφού πεθαίνει ο Γουίλ και γίνεται ο θάνατός του η αφορμή για τον ποιητή να μας αναδιηγηθεί την ιστορία του. Με τον διάλογο το ποίημα αποκτά προφορικότητα στο ύφος και την εναλλαγή των εικόνων σε παρελθόντα χρόνο (σχολούσε, ερχότανε, μιλούσε) θεατρικότητα, αφού αποτελούν ανάμνηση πλέον για τον ποιητή όσα του έλεγε ο Γουίλ για «πράγματα περίεργα», με «γοργόνες με φτερά στην πλάτη της θαλάσσης» ή έκανε για να τον «φυλάξει σε μπαρ στη Μαρσίλια» γιατί «μες στο τεράστιο σώμα του είχε μια αθώα καρδιά» και ο ποιητής τον εκτιμούσε πολύ με τη φιλία του και τού ΄δινε «λάμες ξυραφιών» και του 'λεγε προφητικά «πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει», για να τον σώσει από την εξάρτηση και τον θάνατο, αλλά μάταια. Γι’ αυτό στο τέλος παρακαλεί τον Θεό να συγχωρέσει τον «καλό Γουίλ» δίνοντάς του «εκεί που βρίσκεται λίγη απ' την άσπρη σκόνη».

    Η ιστορία του Γουίλ γίνεται διδακτική με πρόθεση από τον ποιητή για τους νέους περισσότερο, έτσι ώστε να αποφύγουν τη χρήση των ουσιών που τους δημιουργούν εθισμό κι εξάρτηση και κινδυνεύουν να πεθάνουν από άγνοια ή αμέλεια.

                                           

          Νεοελληνική Λογοτεχνία                 Ερμηνευτικό σχόλιο                                                                                                    Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                  «Μέσα στη βουή του δρόμου»

Μέσα στη βουή του δρόμου
ήταν να βρω το όνειρό μου,
να το βρω και να το χάσω
κι ούτε πια που θα το φτάσω.

Μια στιγμή πέρασε μπρος μου
κι ήταν η χαρά του κόσμου,
η χαρά που μας ματώνει
σαν οι πιο μεγάλοι πόνοι.

Πέρασε όπως περνούνε
όσα δε θα ξαναρθούνε—
πουλιά που 'χουν φτερουγίσει
σύννεφα μέσα στη δύση.

Κι άφησε στο πέρασμά του
—πέρασμα ζωής, θανάτου—
στην καρδιά μου σα σφραγίδα
ω την πεθαμένη ελπίδα.

Μιαν ελπίδα πεθαμένη
που μας ζει και μας πεθαίνει
κι όλο μας τραβάει δω κάτου
ώς την πόρτα του θανάτου.

Όνειρο γλυκό και ξένο
και παντοτινά χαμένο,
σε κρατώ στο νου μου ακόμα
σαν τριαντάφυλλο στο στόμα.

Όταν πέρασες με πήρες
κι όλες μου άνοιξες τις θύρες
με το μαγικό κλειδί σου
του χαμένου παραδείσου.

                                                   (Μήτσος Παπανικολάου 1900-1943)

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος κατά τη γνώμη σας; Ποια είναι η διάθεση του ποιητή και πώς υποδηλώνεται αυτή στο ποίημα; Στην απάντησή σας να αξιολογήσετε την επιλογή του τίτλου του ποιήματος και να αξιοποιήσετε δύο επιπλέον κειμενικούς δείκτες της επιλογής σας (200 λέξεις περίπου)

     Το σκηνικό του ποιήματος είναι ένας πολυσύχναστος δρόμος, στο κέντρο της Αθήνας πιθανότατα εκεί όπου έζησε πλάνης ο ποιητής και συναντά ανεπάντεχα ένα πρόσωπο, που δεν μας προσδιορίζει σκόπιμα, ούτε τη μορφή, ούτε το φύλο του, ούτε μας δίνει άλλη πληροφορία για αυτό, παρά μόνο ότι ήταν «ένα όνειρο γλυκό και ξένο, που πέρασε όπως περνούνε τα πουλιά που έχουν φτερουγίσει ή τα σύννεφα μέσα στη δύση» (παρομοίωση), που τον άγγιξε ερωτικά, και του «άνοιξε όλες τις θύρες», (μεταφορά) ένας έρωτας με την πρώτη ματιά δηλαδή, απρόσμενος, ανεξήγητος, αμάχητος και ανεκπλήρωτος. Αυτός ο ξαφνικός και μυστικός έρωτας υποτάσσει το βλέμμα και κυριεύει την ψυχή του ποιητή στο πέρασμά του, «πέρασμα ζωής θανάτου» (αντίθεση) του αφήνει την ανάμνηση μιας θλίψης, αφού δεν μπορεί «να το βρει και να το φτάσει», είναι «μια ελπίδα πεθαμένη», μια επιθυμία μάταιη, σαν μια γλυκιά παραίσθηση ή φαντασίωση σε μια μποέμ εκζήτηση του ποιητή, που την «κρατά στον νου του ακόμα σαν τριαντάφυλλο στο στόμα», εικόνα σκληρή κι αξέχαστη, αφού αυτός ο έρωτας του αφήνει μια ανοικτή πληγή, όπως ματώνει τα χείλη του ο αγκαθερός μίσχος από το ευώδες φυτό. Αυτή η μυστήρια κι απροσδιόριστη έλξη για ένα άγνωστο πρόσωπο είναι που γοητεύει τον ποιητή κι εξάπτει τη φαντασία του, να πει αυτό που νιώθει «μέσα στη βουή του δρόμου», (τίτλος - σκηνικό που επαναλαμβάνεται αμέσως ως στίχος εμφατικά) ανάμεσα σε οχήματα και βιαστικούς διερχόμενους, αδιάφορους ή ενοχλητικούς που δεν κατανοούν, ούτε συναισθάνονται το προσωπικό του πάθος ή δράμα, αλλά σαν χορός αρχαίας τραγωδίας είναι βουβά πρόσωπα, ενός σκηνικού δραματικής έντασης, χωρίς όμως ελπίδα «κάθαρσης» του ποιητικού ήρωα. 

Το ποίημα μελοποιήθηκε από τους Domenica το 2002, υπάρχει στο ομώνυμο album:

                                                   

                                                    

       Το μαχαίρι ,    Τάσος Πορφύρης

Το ποίημα «Το μαχαίρι» του Τάσου Πορφύρη (γεν. 1931) δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μανδραγόρας, τχ. 60/ Απρίλιος 2019, σελ 45.

Τούτο το μαχαίρι είναι γερά μπηγμένο

Στα πλευρά μου ανάμεσα

Καμπουριάζω απ’ τον πόνο

Παραμιλώ απ’ τον πόνο

Δεν μπορώ να ρίξω ένα ρούχο πάνω μου

Δεν μπορώ να βγάλω το μαχαίρι ή

Να το σπρώξω βαθύτερα

Βολεύτηκα επί πλέον προσέχω

Πώς κάθομαι πού στέκω πώς

Κοιμάμαι μα ποιος ενδιαφέρεται;

Ο καθένας αγκαλιά με την πληγή του.

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος; Ποια είναι η άποψή σου για τον τρόπο που το αντιμετωπίζει το ποιητικό υποκείμενο; (200 λέξεις)

   Το μαχαίρι είναι η αιτία του πόνου του ποιητή, ενός πόνου αβάσταχτου κι αγιάτρευτου. Το μαχαίρι βέβαια δεν είναι αληθινό αλλά λειτουργεί ως σύμβολο κι ο πόνος που προκαλεί είναι περισσότερο ψυχικός, «στα πλευρά του ανάμεσα», δηλαδή στο ύψος της καρδιάς που εδράζονται τα συναισθήματα, οπότε μπορούμε να εικάσουμε την αιτία που τον προκάλεσε. Ίσως να είναι η απώλεια αγαπημένου προσώπου που δεν υποφέρεται, ένας ανεκπλήρωτος έρωτας που δεν ξεχνιέται ή ένας χωρισμός -μια απιστία ίσως- που δεν ξεπερνιέται. Ακόμα και η βαριά αρρώστια, η ξενιτειά, τα γηρατειά, η μοναξιά είναι πληγές που δεν κλείνουν, γι’ αυτό κι ο ποιητής λέει σε α΄ πρόσωπο ότι «καμπουριάζει απ’ τον πόνο και παραμιλάει» ότι «δεν μπορεί να ρίξει ούτε ένα ρούχο πάνω του… ούτε να βγάλει το μαχαίρι». Με τις επαναλήψεις «απ’ τον πόνο… απ’ τον πόνο», «δεν μπορώ… δεν μπορώ» επιδεινώνει και δεν επουλώνει το τραύμα που του προκάλεσε το μαχαίρι, αντίθετα συμβιβάζεται με αυτό, «βολεύεται, προσέχει πως κάθεται και πως κοιμάται», αφού κανείς δε νοιάζεται για αυτόν. Τον παρηγορεί και τον ανακουφίζει ίσως μόνο η σκέψη, που εκφράζεται ως επιμύθιο στο τέλος, ότι κάθε άνθρωπος κουβαλάει την πληγή του», κι έτσι έμαθε να υπομένει καρτερικά τον πόνο.

   Η άποψή μου για τον τρόπο που το διαχειρίζεται είναι πως δεν μπορεί να κάνει κι αλλιώς, οπότε συμβιβάζεται από ανάγκη, αφού «να βγάλει το μαχαίρι δεν μπορεί», ούτε «να το μπήξει βαθύτερα» δηλαδή να αυτοκτονήσει, να τελειώνει μια ώρα αρχύτερα. Το γεγονός αυτό δεν κρύβει δειλία, ηττοπάθεια ή απελπισία, κατά τη γνώμη μου, όσο ρεαλισμό και στωικότητα στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος που τον καταβάλλει ίσως ψυχικά αλλά δεν τον εξοντώνει τελικά.

                                                                                                                  Απόστολος Παπατσίρος

                                                  

Πληθυντικός αριθμός,  Κική Δημουλά

Ο έρωτας

όνομα ουσιαστικόν

πολύ ουσιαστικόν,

ενικού αριθμού,

γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,

γένους ανυπεράσπιστου.

Πληθυντικός αριθμός

οι ανυπεράσπιστοι έρωτες.

Ο φόβος,

όνομα ουσιαστικόν,

στην αρχή ενικός αριθμός

και μετά πληθυντικός:

οι φόβοι.

Οι φόβοι

για όλα από δω και πέρα.

Η μνήμη,

κύριο όνομα των θλίψεων,

ενικού αριθμού,

μόνον ενικού αριθμού

και άκλιτη.

Η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη.

Η νύχτα,

όνομα ουσιαστικόν, γένους θηλυκού,

ενικός αριθμός.

Πληθυντικός αριθμός

οι νύχτες.

Οι νύχτες από δω και πέρα.

                          (Τό λίγο τοῦ κόσμου, 1971)

Ερώτηση: Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος κατά τη γνώμη σας; Ποια είναι η διάθεση της ποιήτριας; Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε τρεις κειμενικούς δείκτες της επιλογής σας (200 λέξεις περίπου).                                                      Μονάδες 15

    Στο ποίημα αναλύονται τέσσερις λέξεις - έννοιες από γραμματολογική και νοηματική άποψη˙ ο έρωτας, ο φόβος, η μνήμη και η νύχτα. Τέσσερα ουσιαστικά, αλληλένδετα μεταξύ τους, δύο αρσενικά, δύο θηλυκά στα οποία η ποιήτρια αφιερώνει από μια στροφή για το καθένα. Ο έρωτας παρουσιάζεται αρχικά ως όνομα ουσιαστικό, κλιτό ενικού ή πληθυντικού αριθμού και μετά ως σχέση πολύ ουσιαστική, με φυσικό γένος ακαθόριστο και ανυπεράσπιστο που προκαλεί τον φόβο. Τον φόβο που νιώθουν όσοι ερωτεύονται μην πληγωθούν, που εντείνεται περισσότερο με την αναδίπλωση (οι φόβοι οι φόβοι) και στους δύο αριθμούς γιατί είναι πολλοί οι φόβοι μήπως χάσουν τον έρωτά τους. Τον έρωτα που θα τον διασώζει η μνήμη, θα τον επαναφέρει ως πόθο ή ως ανάμνηση κατ’ επανάληψη (η μνήμη, η μνήμη, η μνήμη) και θα τον συντηρεί η νύχτα με τα όνειρα, που είναι πιο ερωτική. Η νύχτα που είναι γένους θηλυκού, ενικού και πληθυντικού αριθμού (οι νύχτες, οι νύχτες από δω και πέρα) και αποτελούν το ιδανικό σκηνικό της ιδιότυπης αυτής σύνθεσης γραμματικής και ποίησης, η οποία δεν έχει ούτε ένα ρήμα (ονοματοποίηση). Η ποιήτρια νιώθει την ανάγκη να μιλήσει για τον έρωτα με τρόπο λιτό, αυθόρμητο, υπαινικτικό με σκοπό να δείξει την αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει τις επιθυμίες ή τους φόβους του ή να αποφύγει την απογοήτευση και τη θλίψη για έρωτες που δεν έζησε, ανεκπλήρωτους ή που έσβησε ο χρόνος. Η διάθεση της ποιήτριας είναι μελαγχολική και απαισιόδοξη γιατί ο έρωτας είναι περισσότερο ποθητός και λιγότερο ορατός στο ποίημα, δεν ολοκληρώνεται, υποδηλώνεται μάλλον ως φαντασίωση ή δοκιμάζεται στον χρόνο με τον φόβο να γίνει συνήθεια.

                                                                                                            Παπατσίρος Απόστολος