Εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα ενός επιχειρήματος: 10 Παραδείγματα.

                                                                                   Παπατσίρος Απόστολος 
                                                                                             Φιλόλογος


Εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα ενός επιχειρήματος: 10 Παραδείγματα.

Εγκυρότητα: Ένα επιχείρημα θεωρείται έγκυρο όταν οι προκείμενές του οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα. Η εγκυρότητα του επιχειρήματος εξαρτάται από τη λογική μορφή του και συγκεκριμένα αφορά τη -σύμφωνα με καθορισμένους κανόνες- σχέση μεταξύ των προκείμενων και του συμπεράσματος. Για την τυπική μορφή του συλλογισμού που απαιτείται στην εγκυρότητα πρέπει να υπάρχει ο μέσος όρος ανάμεσα στις προκείμενες δηλαδή η λογική ή λεκτική τους συνάφεια.

Αλήθεια: Αντίθετα η αλήθεια του επιχειρήματος εξαρτάται από το περιεχόμενό του  και συγκεκριμένα αφορά τη (νοηματική) σχέση προκειμένων και συμπεράσματος με την πραγματικότητα. Αν οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, τότε τις θεωρούμε αληθείς προτάσεις/κρίσεις. Επομένως εγκυρότητα και αλήθεια σε ένα επιχείρημα είναι δύο έννοιες διαφορετικές και δεν πρέπει να συγχέονται. Η αλήθεια επιβεβαιώνεται από την πραγματικότητα.
Αλήθεια είναι η ταύτιση της νόησης με την πραγματικότητα.

Ορθότητα: Πάντως για να θεωρηθεί ένα επιχείρημα (ή ένας συλλογισμός) λογικά ορθό(ς) πρέπει να είναι συγχρόνως έγκυρο(ς) και οι προκείμενές του αληθείς. Στην τυπική λογική των μεμονωμένων συλλογισμών μας ενδιαφέρει κυρίως η εγκυρότητα, ενώ στις εφαρμογές της λογικής δηλαδή τα κείμενα πειθούς αποκλειστικά η ορθότητα. Ο συλλογισμός που δίνει ορθό συμπέρασμα λέγεται (και) απόδειξη.

Παραλογικοί συλλογισμοί:
    Μερικά συλλογιστικά σχήματα αντιβαίνουν στον ορθό λόγο και επομένως δεν έχουν αποδεικτική αξία. Εντούτοις, επειδή εξωτερικά παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τα έγκυρα, μπορούν να επηρεάσουν τον δέκτη του μηνύματος και τελικά να τον παραπλανήσουν. Τα συλλογιστικά αυτά σχήματα, που λέγονται και παραλογισμοί, μπορεί να οφείλονται είτε σε λογικά σφάλματα είτε σε πρόθεση εξαπάτησης, σε λογική δηλαδή παγίδα που στήνει ο πομπός στον δέκτη. Στην τελευταία περίπτωση ο συλλογισμός ονομάζεται σόφισμα. π.χ:

α. Όσοι δεν εργάζονται είναι τεμπέληδες.
    Ο γείτονάς μου δεν εργάζεται.
    Άρα  ο γείτονάς μου είναι τεμπέλης.

β. Οι μαύροι έχουν πιο μεγάλη μυική δύναμη από τους λευκούς.
    Έτσι δικαιολογείται και το γεγονός ότι ήταν σκλάβοι.  



Άσκηση: Να αξιολογήσετε τους ακόλουθους συλλογισμούς ως προς την εγκυρότητα, την αλήθεια και την ορθότητά τους.

α) Τα πουλιά είναι όντα.
Κι ο άνθρωπος είναι ον.
Άρα ο άνθρωπος είναι πουλί.
…………………………………………………………………………………………………..

β) Το σχολείο μας είναι πρώτο σε επιτυχίες τα τελευταία δυο χρόνια.
Άρα και του χρόνου πάλι θα είναι πρώτο σε επιτυχίες. 

…………………………………………………………………………………………………..

γ) Η σιωπή είναι χρυσός.
Ο χρυσός είναι μέταλλο.
Άρα η σιωπή είναι μέταλλο. 

…………………………………………………………………………………………………..

δ) Όταν το τηλέφωνο λειτουργεί, ακούγεται ο χαρακτηριστικός ήχος στο ακουστικό.
Δεν ακούγεται τίποτα.
Άρα δε λειτουργεί.
…………………………………………………………………………………………………..

ε) Τα ετερώνυμα ηλεκτρικά φορτία έλκονται.
Το σώμα Α απωθεί το Β.
Άρα είναι ομώνυμα. 
...........................................................................................................................................

στ)  Το φορτηγό πλοίο "Gloria" ναυάγησε ανοιχτά της Μάγχης.
Οι μετεωρολογικές συνθήκες στη θάλασσα ήταν καλές την ώρα του ναυαγίου.
Άρα το πλοίο δεν ήταν αξιόπλοο.
...........................................................................................................................................

ζ) Το άγχος είναι φυσιολογικό σύμπτωμα της ζωής.
Δεν έχω καθόλου άγχος.
Άρα δεν είμαι φυσιολογικός.
 ..........................................................................................................................................
η)  Το καθημερινό περπάτημα δημιουργεί ευεξία.
Η ευεξία συμβάλλει στη μακροζωία.
Όποιος περπατάει πολύ θα ζήσει πολλά χρόνια.
..........................................................................................................................................

θ) Το ελάφι, ο λύκος και η αρκούδα ζουν σε δασώδη μέρη.
Το ελάφι, ο λύκος και η αρκούδα είναι θηλαστικά.
Άρα όλα τα θηλαστικά ζουν σε δασώδη μέρη.
..........................................................................................................................................

ι) Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο Ρομάν Πολάνσκι και ο Βιμ Βέντερς  ήταν σπουδαίοι  σκηνοθέτες.
 Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο Ρομάν Πολάνσκι και ο Βιμ Βέντερς ήταν διάσημοι λέοντες. Γι' αυτό αν δεν είσαι λέοντας, μην ελπίζεις ότι θα κάνεις καριέρα στη σκηνοθεσία.
..........................................................................................................................................

Απαντήσεις: 
α.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.
β.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.
γ.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.
δ.    Έγκυρος, αληθής και ορθός.
ε.    Έγκυρος, αληθής και ορθός.
στ.  Άκυρος, μη αληθής και μη ορθός. (Ένα ναυάγιο έχει πολλές αιτίες π.χ σκόπιμο, αδεξιότητα..)
ζ.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός. (Ό,τι θεωρείται φυσιολογικό δεν είναι και αναγκαίο)
η.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.
θ.    Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.
ι.     Έγκυρος, μη αληθής, μη ορθός.