Γλωσσικά ατοπήματα 1

                                                                            
                                                                                     
                                                                                 Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                             Φιλόλογος

Γλωσσικά ατοπήματα 1.

Τί σημαίνει οφείλω; Τί σημαίνει εμπλέκομαι; Πώς συντάσσεται το ρήμα επικοινωνώ; Τί είναι τα τεκταινόμενα;

   Διαβάζω σε ανυπόγραφο δελτίο τύπου του νεοσύστατου Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ (31/1/2015): ¨Η αποτίμηση του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού έργου είναι απαραίτητη και οφείλει να διεξάγεται με δημοκρατικό και συλλογικό τρόπο ως λειτουργία γνωστικής ανατροφοδότησης και αναστοχασμού και σκοπό την ουσιαστική βελτίωση του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού έργου…¨, και πιο κάτω: ¨Πάντοτε μέσα από ουσιαστικό διάλογο με όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία και τους φορείς τους¨.

    Η απορία μου είναι: Καλά δεν το είδε κανείς; Το ρήμα οφείλω δεν είναι συνώνυμο του πρέπει και δεν μπορεί να χρησιμοποιείται με τη σημασία του απρόσωπου ρήματος πρέπει. Οφείλω σημαίνει έχω οφειλή δηλαδή χρέος (χρωστάω) ή καθήκον, υποχρέωση ή ότι πρέπει να κάνω κάτι. Αφορά κυρίως τα πρόσωπα, ας πούμε τους μαθητές, που οφείλουν να σέβονται, να υπακούν, να πειθαρχούν κ.ο.κ. Ακόμα αφορά αφηρημένες έννοιες και αποκτά τη σημασία του αποδίδω (-ομαι), όπως όταν λέμε ότι ¨η επιτυχία της αστυνομικής επιχείρησης οφείλεται στον καλό σχεδιασμό και τον εξοπλισμό…¨ ή όταν ρωτάμε ¨πού οφείλεται η καθυστέρηση του πλοίου;¨. Ακόμα λέμε ότι η οργάνωση, η αίρεση, η θεωρία κ.ο.κ. οφείλει τ’ όνομά της στον ιδρυτή της, τον εμπνευστή της…δηλαδή ότι χρωστάει το όνομά της ή ότι αποδίδεται το όνομά της στον εμπνευστή της. Επομένως το ρήμα οφείλω είναι προσωπικό και δεν πρέπει να συντάσσεται όπως το απρόσωπο πρέπει, ούτε και να συγχέεται η σημασία τους. Εκτός από πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως όταν κάποιος οφείλει να δώσει εξηγήσεις, δηλαδή υποχρεούται ή πρέπει να δώσει εξηγήσεις. Ως τριτοπρόσωπο συναντάνται το οφείλεται όταν έχει τη σημασία του αποδίδεται και έχω κάποιο αίτιο, π.χ. σε τί οφείλεται η επίσκεψή σας;   

   Κι ερχόμαστε στο εμπλέκομαι. Το ρήμα έχει μόνο αρνητική σημασία και κάποιοι το χρησιμοποιούν αδιακρίτως. Είναι άλλη μια ατυχής χρήση όρου λόγω μετάφρασης από τα Αγγλικά (involve). Εμπλέκω κάποιον σημαίνει τον συνδέω με κάτι κακό ή παράνομο, π.χ. μια απαγωγή, μια δολοφονία, μια τρομοκρατική οργάνωση κ.λ.π. Εμπλέκεται κάποιος σε κάτι κακό δηλαδή συνεργεί σε κάτι παράνομο ή ενέχεται σε σκάνδαλο, σε υπόθεση απάτης, σε κάτι επιλήψιμο τέλος πάντων. Οι μαθητές όμως ή οι καθηγητές δεν εμπλέκονται στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, δεν είναι μπλεγμένοι, δεν έχουν κανένα μπλέξιμο. Μπλέξιμο έχεις με την αστυνομία, τη δικαιοσύνη, άτομα του υποκόσμου. Το σχολείο δεν είναι μπλέξιμο για κανένα μαθητή, δάσκαλο ή καθηγητή για να πούμε ότι εμπλέκονται όλοι αυτοί στην εκπαιδευτική πράξη. Σιγά μην είναι και διαπλεκόμενοι! Το εμπλέκομαι επομένως δεν είναι το ίδιο με το συμμετέχω, αλλά με το συνεργώ! Έχει διαφορετική (κακή) πρόθεση και επομένως χρήση. Και η πλεκτάνη (μηχανορραφία) από το εμπλέκω βγαίνει. Και η δολοπλοκία επίσης! Όσοι διαφωνούν ας επισκεφτούν το ¨Νέο Ελληνικό Λεξικό¨ του Εμμανουήλ Κριαρά.

   

  Στο ίδιο δελτίο τύπου διαβάζουμε: ¨Απαιτείται να ενισχυθεί ο αυτόνομος διδακτικός και παιδαγωγικός ρόλος της λυκειακής βαθμίδας. Στις επικρατούσες συνθήκες, το να συνυπολογίζεται ο βαθμός των προαγωγικών εξετάσεων του Λυκείου στην εισαγωγή των μαθητών και μαθητριών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αντιβαίνει αυτόν τον στόχο…¨ Ούτε αυτό το είδε κανείς; Αντιβαίνω σε … είναι το σωστό δηλαδή προχωρώ αντίθετα, όπως λέμε αντιβαίνει στη λογική, είναι δηλαδή παράλογο. Αλλά στην εποχή μας τίποτα δεν είναι παράλογο... 

    Δεν είναι η πρώτη φορά που τα βλέπω αυτά, ούτε παραξενεύομαι. Έχω δει και έχω ακούσει και χειρότερα, όπως το ¨να επικοινωνήσουμε το μήνυμα στην κοινωνία¨, ¨η βουλεύτρια¨, ¨διλημματίζομαι¨, ¨ο καθηγητής είναι ο διευκολυντής…¨ και άλλα χαριτωμένα και διερωτώμαι: Πού τα είδαν όλα αυτά γραμμένα; Τα δύο τελευταία μάλιστα είναι από συμβούλους … φιλολόγων παρακαλώ! Τις προάλλες κλήθηκα να απαντήσω σε ερωτηματολόγιο του ΚΕ.Δ.ΔΥ σχετικό με τη δυσλεξία, για το ¨αν ο συγκεκριμένος μαθητής συμμετέχει στα τεκταινόμενα του σχολείου¨ λες και είναι κανένας παράνομος, αντικαθεστωτικός ή μέλος καμιάς σέχτας. Η λέξη τεκταινόμενα παράγεται από το τεκταίνομαι, που σημαίνει σχεδιάζω δόλια, βυσσοδομώ, οικοδομώ στο σκοτάδι δηλαδή, οπότε έχει μόνο αρνητική σημασία. Κι όλα αυτά τα ακούμε από υπεύθυνα χείλη υποτίθεται, από ανθρώπους σπουδαγμένους και πιστοποιημένους για τις γνώσεις και τη φιλομάθειά τους στην Αγγλία, τη Γαλλία και αλλού. Και αυτά τα δυσνόητα και ακατανόητα ελληνικά μας τα γράφουν επίσημα και μας τα σερβίρουν σαν μεταφρασμένα αγγλικά, όπως οι ¨γραμματισμοί¨ και ¨κειμενογραμματισμοί¨, που αντικατέστησαν την ¨περίληψη¨ ας πούμε, και μας καλούν να τα υιοθετήσουμε στον λόγο και να τα διδάξουμε στην πράξη, να φωτιστούμε δηλαδή. ¨Τέτοια αρετή έχουν, τέτοια φώτα μας δίνουν¨. Μόνο που αυτά δεν είναι φώτα, αλλά ¨τα εξ  Εσπερίας νέφη¨...

   Και για να μη μείνει αναπάντητο, το ρήμα επικοινωνώ δεν είναι μεταβατικό, δεν παίρνει αντικείμενο (το πρόγραμμα, το μήνυμα, την πληροφορία κ.ο.κ). Μεταβατικό το χρησιμοποιούν οι δημοκόλακες -οι πολιτικοί ήθελα να πω- και βρίσκουν μιμητές κάποιους τηλεοπτικούς δημοσιολόγους -πανελίστες- κατά το κοινώς λεγόμενον. Το ρήμα είναι από τα αρχαία ελληνικά αμετάβατο και παραμένει. Γιατί δε λένε ανακοινώνω, διαδίδω, προβάλλω, κοινοποιώ (το πρόγραμμα, το μήνυμα, την πληροφορία κοκ) που είναι μεταβατικά; Ποιο συντακτικό έχουν υπόψη τους; Πού το είδαν αυτό γραμμένο; Να μας το πούνε κι εμάς, γιατί δε μιλάμε και δε διορθώνουμε τα λάθη τους από ευγένεια. Αλλά το πράγμα παράγινε. Κι εμείς γίναμε ¨αλιείς μαργαριταριών¨. Το χειρότερο είναι ότι γίνονται συνήθεια αυτά τα λάθη και καθιερώνονται ως σωστά. Για να το λένε οι άλλοι, έτσι θα είναι...  

ΥΓ. Ο γράφων δε διεκδικεί το αλάθητο, ούτε επιχαίρει να είναι κριτής των άλλων. Δε διακατέχεται από αντιπολιτευτική διάθεση προς το Υπουργείο Παιδείας ή πολιτικά πρόσωπα. Μιλά με ειλικρίνεια και την ελπίδα να αλλάξει κάτι. Αν δε μιλήσουν κι αυτοί που ξέρουν κάτι παραπάνω, τότε ποιος δικαιούται να μιλά; Όσοι αγαπούν τη γλώσσα δεν πρέπει να σιωπούν…

Για "γλωσσικά ατοπήματα 2" πατήστε εδώ:  http://papatsiros.blogspot.gr/2015/03/2.html