Γιατί οι ξένοι λατρεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό;

                        

Γιατί οι ξένοι λατρεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό;
                                                                                                  Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                                         φιλόλογος

   Το αρχαίο ελληνικό θαύμα πάντα γοήτευε και εξακολουθεί να γοητεύει τον κόσμο όλο. Αν οι ξένοι αγαπούν την Ελλάδα, εκτός του ότι λατρεύουν το φυσικό της κάλλος, είναι γιατί αναγνωρίζουν την ανυπέρβλητη αξία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Δεν ένιωσαν ποτέ το δίλημμα να μπούνε σε συγκρίσεις με το Βυζάντιο, γιατί ο αρχαίος ελληνικός κόσμος και πολιτισμός ακτινοβολούσε πάντα φως, ενώ το Βυζάντιο ήταν γι αυτούς μια σκοτεινή εποχή. Αναζητώντας όλα εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθιστούν την Αρχαία Ελλάδα λίκνο του παγκόσμιου πολιτισμού και αιτία της διαχονικής του λάμψης σταχυολογούμε ενδεικτικά και επισημαίνουμε τα εξής:

Α. Γλώσσα: Τα αρχαία ελληνικά έχουν ξεχωριστή θέση στον παγκόσμιο πολιτισμό, γιατί είναι ίσως η μοναδική γλώσσα στον κόσμο που έχει αυτόν τον τεράστιο πλούτο πρωτογενών λέξεων, οι οποίες έχουν εννοιολογική ακρίβεια, κλιτικό σύστημα, ακολουθούν γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες και σχηματίζουν οικογένειες λέξεων ή φράσεων με ιδιαίτερο νόημα. Οι αρχαίοι Έλληνες δηλαδή έδωσαν στη γλώσσα ονοματοθετική δύναμη για να εκφράσουν με ακρίβεια τα πάντα, και αυτά που ένιωθαν στον υλικό κόσμο και αυτά που αναζητούσαν στον άυλο κόσμο. Το επίτευγμά τους είναι μοναδικό φτάνει μόνο να σκεφτεί κανείς, ότι σήμερα στην Αγγλική γλώσσα, που είναι και διεθνής γλώσσα, υπάρχουν αυτούσιες λέξεις της αρχαίας ελληνικής, με υψηλό διανοητικό περιεχόμενο και αφηρημένες έννοιες, που δεν υπήρχαν σε καμιά άλλη γλώσσα ή δε βρέθηκαν άλλες νεότερες να τις υποκαταστήσουν, οπότε έτσι καταλαβαίνουμε γιατί οι ξένοι εξακολουθούν να λατρεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και μελετούν συστηματικά στα σχολεία τους τα αρχαία ελληνικά. Ενδεικτικός είναι ο κατάλογος αυτούσιων ελληνικών λέξεων στα αγγλικά που ακολουθεί:

amnesia, analysis, analogy, anatomy, anorexia, apocalypse, architect, athletic, basic, crisis, democracy, diagram, dialogue, dialectics, drama, eclipse, economy, enzyme, epoch, euphoria, genesis, geography, geology, geometry, geophysics, geochemical, hero, horizon, hygiene, history, hypothesis, hydrodynamics, meter, music, myth, mystery, neurosis, neuralgia, organism, panoramic, panther, politics, philosophy, phonetic, poem, phenomenon, philosophy, photography, psychology, system, synthesis, synopsis, theater, theory, therapy, thermodynamics, tragedy, technology, type, fantasy, ocean, xenophobia, zeal, zephyr κα.  

Β. Φιλοσοφία: Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έθεσαν πρώτοι το κοσμολογικό ερώτημα για τη γένεση του κόσμου δίνοντας μη μυθολογικές ερμηνείες -με τους Προσωκρατικούς Αναξίμανδρο (άπειρο), Αναξιμένη (αέρας), Θαλή (νερό), Ηράκλειτο (φωτιά) και Αναξαγόρα (νους)- αλλά και το καθαρώς οντολογικό ερώτημα για την ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος ανέπτυξε πρώτος τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος, πριν την επιβεβαιώσει πολλούς αιώνες αργότερα ο Κοπέρνικος, ενώ ο Εκαταίος ο Μιλήσιος έγινε ο πρώτος γεωγράφος στην ιστορία και ακολούθησε ο Στράβων. Ο Πυθαγόρας εισήγαγε τους αριθμούς και τις ρίζες σε μια μαθηματική ερμηνεία του κόσμου και ο Ευκλείδης έγραψε πρώτος τα στοιχεία της Γεωμετρίας. Στη φυσική, η ατομική θεωρία πρωτοδιατυπώθηκε από τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο. Η ιατρική έγινε καθαρή επιστήμη με τον Ιπποκράτη και η ιστορία με τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη. Η φιλοσοφία γνώρισε τη μεγαλύτερη δόξα της με τον Σωκράτη (ηθική φιλοσοφία), τον μαθητή του Πλάτωνα (ιδεαλισμός) και τον μαθητή του τελευταίου, Αριστοτέλη (εμπειρισμός) ο οποίος είναι ο πρώτος που μίλησε κι έγραψε για Λογική, Πολιτειολογία, Μεταφυσική και Ζωολογία. Ο Ζήνων θεμελίωσε τον Στωικισμό (αταραξία ψυχής), ο Διογένης τον Κυνισμό, ο Αρίστιππος τον Ηδονισμό, ο Εμπεδοκλής μίλησε για τη¨φιλότητα και το νείκος¨, ο Επίκουρος για την ¨πνευματική ηδονή¨, και σοφιστές, όπως ο Πρωταγόρας, ο Γοργίας, ο Πρόδικος κα. εισήγαγαν τον ¨αγνωστικισμό¨ και το αναθεωρητικό πνεύμα στη γνώση. Οι αρχαίοι Έλληνες στοχάστηκαν όσο κανένας άλλος για τα εγκόσμια και τα υπερκόσμια, για τα ορατά και τα αόρατα και έδωσαν απαντήσεις στα μεγάλα μυστήρια της ζωής οριοθετώντας τον κόσμο της γνώσης και της σοφίας. Ήταν οι πρώτοι που είδαν, μελέτησαν, κατανόησαν, εξήγησαν κι έγραψαν όλα αυτά για τα οποία ασχολήθηκαν οι μεγάλοι σοφοί και οι επιστήμονες, πολλούς αιώνες αργότερα μετά την Αναγέννηση και τον Ουμανισμό. Έκτοτε οι κλασικές και ανθρωπιστικές σπουδές στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου διαπνέονται από ¨άρωμα αρχαίας Ελλάδας¨.

 

Γ. Ποίηση: Τα έπη του Ομήρου (8ος αι. πΧ) υπήρξαν διαχρονικά αντικείμενο μελέτης και θαυμασμού για τα ιδεώδη τους και διδάσκονταν σε σχολεία και πανεπιστήμια σ’ όλο τον δυτικό κόσμο. Η λυρική ποίηση (Σαπφώ, Αρχίλοχος, Αλκμάν κα) (6ος αι. πΧ) εξέφρασε διαφορετικά ιδανικά κι ερωτικά πάθη για πρώτη φορά ενώ η τραγική ποίηση με τους μεγάλους τραγικούς (Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη) έκανε το θέατρο από ελληνική τέχνη, παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Ο Σαίξπηρ θήτευσε πάνω στα έργα των μεγάλων τραγικών, πριν μας δώσει τους χαρακτήρες των ηρώων του στα δράματά του, όπως έκανε και ο Μολιέρος στις κωμωδίες του, που εμπνεύστηκε τους ήρωές του από τον δικό μας Αριστοφάνη και ο Λαφονταίν από τους μύθους του Αισώπου για τα ζώα. Τα αρχέτυπα ήταν πάντα στην αρχαία Ελλάδα.

Δ. Τέχνη: Δε χρειάζεται να είναι τεχνοκριτικός ή εικαστικός κάποιος για να καταλάβει ότι τα κυκλαδικά ειδώλια (2.000 π.Χ) παραπέμπουν σε γλυπτά μεταμοντέρνας τέχνης ή ότι τα κεραμικά της γεωμετρικής εποχής (11ος-8ος αι. πΧ) θυμίζουν έργα κυβισμού ή γεωμετρικής αφαίρεσης του 20ου αι. Αντίστροφα αν προσέξει κανείς την πλαστικότητα των γυμνών μορφών στην εικονογράφηση της Καπέλα Σιξτίνα από τον Μικελάντζελο, θα βρει τα καλαισθητικά αρχέτυπά τους στα αρχαιοελληνικά αγάλματα του κλασικού ρυθμού με την ήρεμη έκφραση και το απολλώνιο στοιχείο ομορφιάς, ενώ αν καλοκοιτάξει το περίφημο χαμόγελο της Τζοκόντα, στον ομώνυμο πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, θα αναγνωρίσει το ¨αρχαϊκό μειδίαμα¨ μιας κόρης του 6ου αι. π.Χ. Επίσης αν ταξιδέψει στον κόσμο, θα δει σπουδαία δημόσια κτίσματα, όπως το Βρετανικό Μουσείο, την πύλη του Βρανδεμβούργου, το κοινοβούλιο της Βιέννης ή τον Λευκό Οίκο να είναι απομίμηση του κλασικού αρχαιοελληνικού αρχιτεκτονικού ρυθμού, με δωρικούς ή ιωνικούς κίονες, αετώματα, τρίγλυφα, μετόπες, ανθέμια και όλο τον γλυπτό διάκοσμο στη ζωφόρο να θυμίζουν αρχαία Ελλάδα. Όλα τα νεοκλασικά κτίρια στον κόσμο παραπέμπουν στην αρχιτεκτονική φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων, που διακρινόταν για την αίσθηση συμμετρίας και αρμονίας των γραμμών, αλλά και ισορροπίας ανάμεσα στη στιβαρότητα της κατασκευής και την καλλιτεχνική διακόσμηση. Η γλυπτική τέχνη απέκτησε για πρώτη φορά καθαρά ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο στην αρχαία Ελλάδα, κι αυτό φαίνεται αν προσέξουμε όχι μόνο την αποτύπωση της φυσικής ωραιότητας του γυμνού σώματος, όσο την εκφραστική δύναμη των μορφών (εσωτερικότητα, πνευματικότητα). Για όλα αυτά τα μοναδικά έργα αρχιτεκτονικής και γλυπτικής αρτιότητας, που άφησαν εποχή στην ιστορία, που δεν ξεπεράστηκαν ποτέ κι αποτέλεσαν πρότυπα μίμησης, ονομάζουμε τον ελληνικό πολιτισμό κλασικό δηλαδή διαχρονικό.

Ε. Ολυμπιακό ιδεώδες: Στην αρχαία Ελλάδα το αθλητικό ιδεώδες ξέφυγε από το στάδιο της απλής σωματικής άσκησης, έγινε παιδευτικό πρότυπο αγωγής και σύμβολο αρετής ή δόξας, αν συνοδευόταν με κάποια νίκη ή διάκριση σε αγώνες, όπως οι Ολυμπιακοί, οι Δελφικοί, τα Νέμεα, τα Ίσθμια κα. Το αρμονικό πρότυπο του ¨καλού κ’ αγαθού¨ στην αρχαία Αθήνα σήμαινε ότι οι νέοι έπρεπε να είναι ¨ωραίοι και ενάρετοι¨ δηλαδή ανδρείοι και την ανδρεία τους δεν την αποδείκνυαν στο πεδίο της μάχης μόνο, αλλά και στο στίβο ή την κονίστρα του σταδίου. Ο πανελλήνιος χαρακτήρας των αγώνων έδινε περισσότερη μεγαλοπρέπεια στο γεγονός και είχε χαρακτήρα ιεροτελεστίας γιατί γίνονταν σπονδές και έπαυαν οι όποιες εχθροπραξίες μεταξύ των πόλεων με την ολυμπιακή εκεχειρία. Κάθε τέσσερα χρόνια στον ιερό χώρο της αρχαίας Ολυμπίας, όλες οι ελληνικές πόλεις έστελναν τους καλύτερους αθλητές τους να διεκδικήσουν τη δόξα του νικητή κι ένα στεφάνι αγριελιάς, τον κότινο. Αυτό το πνεύμα άμιλλας (ευ αγωνίζεσθαι) και ειρηνικής συνεύρεσης ισχυροποίησε τους δεσμούς αίματος των Ελλήνων, ώστε οι ολυμπιακοί αγώνες να αποτελούν σημείο αναφοράς και ορόσημο για τη χρονολογία μετά την α΄ Ολυμπιάδα το 776 π.Χ. Από την αναβίωση των ολυμπιακών αγώνων το 1896 στην Αθήνα το ολυμπιακό ιδεώδες έγινε οικουμενικό κι έκτοτε συμβολίζει την ανάγκη αλλά και την ευθύνη των λαών να συνυπάρχουν ειρηνικά και ν’ αγωνίζονται για κοινά ιδανικά και στόχους. Σήμερα όλη η ανθρωπότητα υποκλίνεται στο ολυμπιακό ιδεώδες, γιατί θεωρεί τους ολυμπιακούς αγώνες παγκόσμια κληρονομιά και μοναδική ευκαιρία ταυτόχρονης παρουσίας και ειρηνικής συνάντησης όλων των λαών και των πολιτισμών του κόσμου στον ίδιο στίβο. Κι όλα αυτά χάρις την αρχαία ελληνική ολυμπιακή ιδέα και την ιερή φλόγα των αγώνων που ταξιδεύει στα πέρατα της γης…

    

ΣΤ΄. Ιστορία: Η ιστορία των αρχαίων Ελλήνων είναι τόσο γοητευτική κι ενδιαφέρουσα όχι μόνο γιατί συγκινεί κι εμπνέει με τα πολλά ηρωικά της παραδείγματα, που αποτέλεσαν και διαχρονικά πρότυπα αρετής και αγωγής, αλλά και γιατί αποκαλύπτει στοιχεία και καταστάσεις της ιδιωτικής ζωής τους, που αποδεικνύουν ότι οι αρχαίοι ¨τα ’χαν δει και τα ’χαν ζήσει όλα¨. Η αρχαία Σπάρτη ήταν πρότυπο στρατιωτικής αγωγής και πειθαρχίας, ο βασιλιάς Λεωνίδας έγινε μυθικό σύμβολο ηρωισμού κι αυταπάρνησης, ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος έγινε παγκόσμιος θρύλος για τα κατορθώματά του. Στους αρχαίους άρεσε η δόξα του νικητή γι’ αυτό γυμνάζονταν από μικροί για να διακριθούν στον στίβο των αγώνων ή επιθυμούσαν τις ιδιαίτερες τιμές της πόλης (¨…τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών, τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε…¨ Καβάφης - Σατραπεία). Οι αρχαίοι αγαπούσαν τις χαρές της ζωής και το κάλλος (¨φιλοκαλούμεν μετ’ευτελείας…¨) και φιλοσοφούσαν μέχρι πρωίας στα συμπόσια, γιατί δεν είχαν ¨ταμπού¨, αντίθετα ήταν περισσότερο ειλικρινείς με τον εαυτό τους παρά σεμνότυφοι με την κοινωνία. Ήταν αισιόδοξοι και πολύ φιλελεύθεροι για την εποχή τους, γιατί κατανοούσαν τις βασικές αξίες και το νόημα της ζωής. Είχαν παράδοση φιλοξενίας και καλών σχέσεων με άλλους λαούς, γι’ αυτό κι έκαναν ταξίδια, έκλειναν εμπορικές συμφωνίες και ίδρυαν αποικίες για να επισφραγίζουν τη φιλία και τη συνεργασία μαζί τους. Ήταν δηλαδή κοσμοπολίτες από επιλογή και όχι ξενοφοβικοί.

   
 
Ζ . Μυθολογία: Αν σκεφτούμε πόσα φιλμ έχουν γυριστεί κατά καιρούς με μυθολογικά θέματα από την αρχαία Ελλάδα θα καταλάβουμε γιατί υπάρχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχαία Ελλάδα. Οι κινηματογραφικές αυτές παραγωγές και οι τηλεοπτικές σειρές ανταποκρίνονταν στο παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ελληνική μυθολογία και τους συμβολισμούς της, με πιο δημοφιλή θέματα τους άθλους του Ηρακλή, την Αργοναυτική εκστρατεία, την Οδύσσεια και την Ιλιάδα. Αλλά ακόμα κι αν υποτεθεί ότι η κινηματογραφική βιομηχανία ανέτρεξε στους μυθικούς μας κύκλους για να βρει πλούσια ύλη και έτοιμα σενάρια με σκοπό το κέρδος, αυτό δεν ισχύει σε πολλές άλλες μορφές τέχνης, όπως η ποίηση, η ζωγραφική, η γλυπτική, που από την εποχή της Αναγέννησης και μετά έχουν θέματα από την ελληνική μυθολογία και διαμορφώνουν τεχνοτροπίες ή κινήματα, όπως ο παρνασισμός και ο ορφισμός στην ποίηση ή γενικότερα ο κλασικισμός και ο ρομαντισμός στην τέχνη, σε σημείο μάλιστα υπερβολής, ώστε να εμπνεύσουν και τον φιλελληνισμό του 19ου αιώνα (Γκαίτε, Σίλλερ, Μπάυρον, Ουγκώ, Ντελακρουά κα).

Η. Δημοκρατία: Στην αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα την Αθήνα του 5ου αι. π.Χ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία η άμεση δημοκρατία ως πολίτευμα, για να ακολουθήσει πολλούς αιώνες αργότερα, μετά τον Διαφωτισμό, η έμμεση ή αντιπροσωπευτική δημοκρατία, που έχουμε ως τις μέρες μας. Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ήταν αποτέλεσμα της δίκαιης νομοθεσίας του Σόλωνα, των κοινωνικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων του Κλεισθένη και του Εφιάλτη, που προετοίμασαν το έδαφος στον Περικλή, ώστε να προχωρήσει αυτός μετά στον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος με μια σειρά φιλολαϊκά μέτρα, που δημιουργούσαν ισότητα ευκαιριών στους πολίτες να ασκούν οι ίδιοι εξουσία. Απαραίτητη προϋπόθεση ήταν να είναι πολίτες της Αθήνας και να συμμετέχουν στα κοινά. Αυτό το πρωτοποριακό πολίτευμα θεμελίωσε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, της ισοπολιτείας, της ισηγορίας και ενέπνευσε διαχρονικά τους αγώνες των λαών για ελευθερία, ισότητα, κοινωνική και πολιτική δικαιοσύνη. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ένιωσαν την ανάγκη της δημοκρατίας κι έζησαν το βίωμα της δημοκρατικής πολιτείας, επειδή είχαν και την πολιτική ωριμότητα γι’ αυτό και οι πρώτοι που έδωσαν στη δημοκρατία την πολιτική της υπόσταση και το ιστορικό της όνομα. Και αυτό συνέβη γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία, από την αρχαία πόλη-κράτος προέκυψαν οι έννοιες του πολίτη, της πολιτείας (πολιτεύματος), της πολιτικής και του πολιτισμού.

Συμπέρασμα:

  Δεν επιτρέπεται να γνωρίζουν καλύτερα οι ξένοι την αρχαία Ελλάδα από μας και να μη μας ανησυχεί το γεγονός αυτό! Είναι ιστορική ανάγκη να μάθουμε καλύτερα την ιστορία μας, να γνωρίσουμε τους αρχαίους μέσα από τη γλώσσα, την τέχνη και τη φιλοσοφία της ζωής τους. Γι’ αυτό και οι σχολικές μας γνώσεις είναι μόνο η αρχή του ταξιδιού. Η αληθινή σοφία και γνώση είναι δια βίου…

Διαβάστε σχετικά: Historia magistra vitae:http://papatsiros.blogspot.gr/2014/11/historia-magistra-vitae.html