Κάθομαι και σκέφτομαι ώρες – ώρες, πόσο τυχερά παιδιά ήμασταν εμείς οι γεννημένοι ανάμεσα στο ΄60-΄70, τότε που δεν υπήρχαν ακόμα τηλεοράσεις, video, ηλεκτρονικοί υπολογιστές κι έξυπνα κινητά ή τα διάφορα gadgets, που έχουν σήμερα τα δικά μας παιδιά. Τότε ακούγαμε στο ραδιόφωνο τα ματς της Κυριακής, ειδήσεις, μουσικές εκπομπές, θέατρο, καραγκιόζη, παραμύθια και ό,τι άλλο παίζανε οι σταθμοί. Το ράδιο ήτανε η παρέα και η διασκέδαση της οικογένειας και κάλυπτε όλα τα γούστα, μικρών και μεγάλων. Ό,τι ακούγαμε στο ράδιο τότε και δεν το βλέπαμε, προσπαθούσαμε να το φανταστούμε, να το κατανοήσουμε καλύτερα. Είχε μια γοητεία αυτό κι έναν ρομαντισμό ίσως. Έτσι μεγαλώναμε και με πολύ παιχνίδι στη γειτονιά και με παιδιά από άλλες γειτονιές, άλλα μεγαλύτερα κι άλλα μικρότερα. Με αυτοσχέδια παιχνίδια, ξύλινα σπαθιά, μπίλιες και αμάδες. Μέχρι που νύχτωνε για τα καλά κι έβγαιναν οι μανάδες να μας φωνάξουν, πότε με το καλό και πότε με τη λούρα. Είχαμε και σχολείο την άλλη μέρα…
Ήταν ωραία εκείνη η εποχή. Χωρίς πολλά πολλά περνάγαμε καλά. Είχαμε καλή διάθεση, εξωστρέφεια, περισσότερη ενέργεια, αυτοσχεδιάζαμε και ονειροπολούσαμε. Μας έφτανε το ότι νιώθαμε παιδιά και παίζαμε με τις ώρες γιατί δεν πηγαίναμε φροντιστήρια τότε, όπως κάνουν τώρα τα δικά μας παιδιά, που δεν προλαβαίνουν ούτε ανάσα να πάρουν. Τότε τρέχαμε πολύ, πέφταμε στα χώματα, ματώναμε στην μπάλα, παίζαμε ακόμα και στη βροχή και στις λάσπες, αλλά το χαιρόμασταν γιατί ήμασταν πιο σκληραγωγημένοι. Για τις βόλτες είχαμε ξύλινα πατίνια που φτιάχναμε από ρουλεμάν ή παίρναμε τα ποδήλατα των πατεράδων μας, αν και δε φτάναμε καλά-καλά στη σέλα, αλλά τα καταφέρναμε. Τα καλοκαίρια παίζαμε ¨καταβρεχτήρια¨ με τ’ άδεια μπουκάλια από ξίδι ή χλωρίνη, κυνηγούσαμε πουλιά με τις σφεντόνες και στήναμε αξόβεργες για να πιάσουμε γαρδέλια και να τα ’χουμε στο κλουβί. Ακόμα παίζαμε αμπάριζα, κρυφτό και μακριά γαϊδούρα. Και έτσι ζούσαμε ανέμελα τα παιδικά μας χρόνια.
Ήμουν 6 ετών όταν πρωτοείδα τηλεόραση. Τότε στο χωριό υπήρχαν 2-3 τηλεοράσεις σε καφενεία, που μάζευαν πολύ κόσμο για να δει από περιέργεια πως είναι το γυαλί. Ήταν το 1971 λοιπόν, που με πήρε ο πατέρας μου στο καφενείο για να δούμε τον Παναθηναϊκό στον τελικό του Γουέμπλεϋ με τον θρυλικό Άγιαξ. Αυτό ήταν. Εντυπωσιάστηκα από την τηλεόραση κι έγινα Παναθηναϊκός, που μέχρι τότε τον έβλεπα μόνο σε φωτογραφίες. Έτσι μπήκε η τηλεόραση στη ζωή μας, πηγαίναμε και ξαναπηγαίναμε στα καφενεία όχι μόνο για την μπάλα, αλλά και για σειρές ή και για ταινίες, αν δεν ήτανε αργά. Όποιος τότε αποκτούσε τηλεόραση στο χωριό, μάζευε και όλη τη γειτονιά στο σπίτι του. Ώσπου, κάποτε ήρθε και η δική μας σειρά και ο πατέρας, μετά από πολλά παρακάλια, μας πήρε τηλεόραση. Τότε άλλαξαν και πολλές από τις συνήθειες που είχαμε ως παιδιά.
Ενώ πριν δε μαζευόμασταν στο σπίτι παρά μόνο με τις φωνές της μάνας, έπειτα δεν ξεκολλάγαμε. Τα βλέπαμε όλα. Φροντίζαμε γι’ αυτό να διαβάζουμε τα μαθήματά μας το απόγευμα και μετά πιάναμε θέση για να δούμε όλη η οικογένεια και η γειτονιά μαζί τις σειρές που έπαιζαν τα δύο, ασπρόμαυρα τότε, κρατικά κανάλια, η ΕΙΡΤ και η ΥΕΝΕΔ. Βλέπαμε ακόμα και τις ειδήσεις και ας βαριόμασταν επειδή δεν τις καταλαβαίναμε. Τότε η τηλεόραση έπαιζε σπουδαίες αμερικάνικες σειρές, όπως η ¨Λάσση¨, ¨Το μικρό σπίτι στο λιβάδι¨, ¨Η οικογένεια Ουώλτονς¨, ¨Η μαύρη καλλονή¨, η ¨Λούση¨, το ¨Χαβάη 5-0¨, το ¨Σταρ Τρεκ¨, ¨Το Μάπετ σόου¨, ¨Ο Ταρζάν¨, ¨Η Μάχη¨, ¨Το Πλοίο της αγάπης¨, κινούμενα σχέδια της Ουώλτ Ντίσνεϋ ή ο ¨Ροζ πάνθηρας¨ κα. Ακόμα και οι ελληνικές σειρές ήταν πολύ καλές και τις έβλεπε όλη η οικογένεια, όπως το ¨Λούνα Πάρκ¨, οι ¨Αληθινές ιστορίες¨, ο ¨Άγνωστος Πόλεμος¨, το ¨Εκείνος κι εκείνος¨,¨Οι Πανθέοι¨, ¨Ο Χριστός ξανασταυρώνεται¨, η ¨Γειτονιά¨, η ¨Μεθυσμένη πολιτεία¨, το ¨Εν Αθήναις¨, το ¨Εκείνες κι εγώ¨, ¨Η Θέμις έχει κέφια¨, το ¨Από την κωμωδία στο δράμα¨, ¨Το θέατρο της Δευτέρας¨ κα. Το σπίτι είχε μια ομορφιά και μια γαλήνη τότε. Έτσι αγαπήσαμε πολλούς κινηματογραφικούς ή τηλεοπτικούς ήρωες, θέλαμε να τους μοιάσουμε, να γίνουμε σαν κι αυτούς γιατί μας άρεσε αυτό που ζούσαμε και περιμέναμε με αγωνία την επόμενη εβδομάδα τη συνέχεια. Οι ήρωες αυτοί μας άρεσαν γιατί ενσάρκωναν ένα αγωνιστικό πνεύμα ζωής και μια αλήθεια βγαλμένη από τις πολλές στερήσεις, τον πόνο, τη βιοπάλη, την έντιμη, αξιοπρεπή και περήφανη στάση ζωής. Οι ήρωες αυτοί γίνανε τα παιδικά μας ινδάλματα, τα πρότυπα για να μιμηθούμε τα έργα τους ή τα κατορθώματά τους. Απ’ όλα αυτά τα τηλεοπτικά παιδικά πρότυπα τότε ξεχώριζε η Λόρα από το ¨Μικρό σπίτι στο λιβάδι¨, για τα κορίτσια και ο Τζον Μπόι από την οικογένεια Ουώλτονς για τα αγόρια.
Στις οικογενειακές σειρές, ξεχωριστή θέση στις προτιμήσεις μας είχε η ¨Οικογένεια Ουώλτονς¨, που ήταν μια πολυμελής, αγροτική οικογένεια της Αμερικής των αρχών του περασμένου αιώνα, αλλά πολύ αγαπημένη. Ένας από τους πρωταγωνιστές της, που είχε και ρόλο αφηγητή στη σειρά, ήταν κι ο νεαρός Τζον Μπόι, ο μεγάλος γιος της οικογένειας, ένας ήρωας με αγνά κίνητρα και ευγενικά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά που τον ξεχώριζαν. Ο Τζον Μπόι ήταν ένα παιδί-πρότυπο τότε για την οικογένεια. Όπως και όλη η οικογένεια ήταν πρότυπο για κάθε παλιά αμερικανική, και όχι μόνο, οικογένεια. Κάθε φορά η σειρά τελείωνε με τις καληνύχτες, που λέγανε ο ένας στον άλλον, το βράδυ πριν κοιμηθούνε μετά από μια κοπιαστική μέρα. Η καληνύχτα στον Τζον Μπόι όμως άφησε εποχή. Μας άρεσε να την ακούμε πριν πάμε κι εμείς για ύπνο. Είχε μια αθωότητα και μια ελπίδα ότι ξημερώνει μια καλύτερη μέρα για όλους. Ίσως να ταίριαζε περισσότερο στην αθωότητα και της δικής μας παιδικής ηλικίας, στην αθωότητα της εποχής, αλλά και στην αθωότητα της τηλεόρασης τότε. Αυτή η καληνύχτα τότε είχε γίνει σλόγκαν.
Τότε η τηλεόραση ήταν και ένα σπουδαίο διδακτικό μέσο γιατί παίρναμε γνώσεις αλλά μαθαίναμε και τρόπους. Ποιος δε θυμάται από τους παλιότερους το ¨Μήπως Γνωρίζετε;¨ με τον Ίκαρο, ή το ¨Γράμματα και αριθμοί¨ με τον Οικονόμου; Ποιος δε θυμάται τον Φρέντυ Γερμανό και τις καλύτερες στιγμές της τηλεόρασης στο ¨Αλάτι και Πιπέρι¨ ή την ευγένεια του Άλκη Στέα στο ¨Αν έχεις γνώσεις διάβαινε¨ με εκείνο το ¨Ευτυχείτε¨ που μας αποχαιρετούσε αντί για καληνύχτα; Από τότε δεν το έχω ξανακούσει ποτέ...
Και για να μη καταντήσει μελό αυτή η ρετρό διήγηση της παλιάς καλής τηλεόρασης, ερχόμαστε στο σήμερα, 40 χρόνια μετά. Από πού ν’ αρχίσει κανείς και τι να πει; Για τα ριάλιτι, τις μεξικάνικες, βραζιλιάνικες, αμερικάνικες ¨σαπουνόπερες¨, για τα τούρκικα σίριαλ, για τα δικά μας πρωινάδικα, μεσημεριανά, απογευματινά, βραδινά ¨show biz¨ προγράμματα, τους αμέτρητους τηλεμάγειρες, τα διάφορα ¨talent shows¨, τις τηλεπωλήσεις, τα τηλεκουίζ με τους δήθεν γρίφους, τα μεταμεσονύχτια ταρώ και τα ζώδια, τα ροζ τηλέφωνα 090, τα οπαδικά κανάλια των ομάδων, από που ν’ αρχίσεις; Αν αυτή είναι η εύπεπτη και ψυχαγωγική πλευρά της τηλεόρασης και ως ένα βαθμό δικαιολογείται, τότε τι έχουμε να πούμε για τη ¨σοβαρή¨ τηλεόραση με την ¨έγκαιρη κι έγκυρη¨ ενημέρωση από τα τηλεπαράθυρα των δελτίων ειδήσεων ή τα πολλά ¨talk shows¨ με περιφερόμενους τηλεδιάσημους, ηθοποιούς, μοντέλα, σχεδιαστές μόδας, καριερίστες πολιτικούς, που προκαλούν καβγάδες, γέλιο ή κουτσομπολιά την άλλη μέρα και γενικώς μια αίσθηση ότι όλα αυτά είναι σκόπιμα και εντελώς ¨στημένα¨ για να τρελαίνουν τους μετρητές της ΑGB και να γίνονται βορά στο αδηφάγο τέρας της τηλεθέασης. Ζούμε στη δικτατορία της μετριότητας και γενικώς της ευτέλειας με την απαξίωση της αισθητικής, του λόγου και της ποιότητας. Καλό θεωρείται ό,τι προκαλεί και γενικώς συζητιέται για πολύ, γιατί πουλάει και φέρνει διαφήμιση στα κανάλια. Ποιος και γιατί ν’ ασχοληθεί με την ποιότητα τώρα; Τώρα κυριαρχεί η ποσότητα ή καλύτερα η μάζα και ο στόχος είναι η κατανάλωση. Κι άμα ξεπουλάς και την αξιοπρέπεια σου για να κάνεις νούμερα, το λιγότερο που σε νοιάζει είναι η αισθητική.
Το κακό δεν είναι ότι αυτή η τηλεόραση δε βλέπεται, εκτός φωτεινών εξαιρέσεων εκπομπών κι ανθρώπων. Το κακό είναι ότι διαστρέφει τα πρότυπα που μας έδωσε στο παρελθόν, ακόμα και αν εμείς οι πιο παλιοί δεν κινδυνεύουμε να παραπλανηθούμε, αλλά και το γεγονός ότι καταστρέφει τα πρότυπα των νέων ανθρώπων. Τι πρότυπο να υιοθετήσει ένα νεαρό κορίτσι βλέποντας σειρές όπως το ¨Sex and the city¨ ή μια έγγαμη γυναίκα από το ¨Desperate housewives¨; Ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από sex; 'Οτι ομορφιά κι επιτυχία σημαίνει εναλλαγή αμέτρητων ερωτικών συντρόφων; Σειρές σαν την ¨Πολυκατοικία¨ και τη ¨Μοντέρνα οικογένεια¨ με τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια ανδρών, τι λένε στους εφήβους που είναι ακόμα σεξουαλικά ανώριμοι και ¨μπερδεμένοι¨; ¨Μη φοβάσαι αγόρι μου, βγάλε την ομοφυλοφιλία σου φόρα παρτίδα, έτσι είναι οι άνδρες σήμερα¨.Η μόδα θέλει τη gay αισθητική και τα ζευγάρια άφυλα. Τώρα και γάμους κάνουν οι ομοφυλόφιλοι και παιδιά αποκτούν. ¨Πού κολλάς λοιπόν¨; Μου φαίνεται ότι για να μη μας πούνε ομοφοβικούς και ¨καθυστερημένους¨, έχουμε περάσει στο αντίθετο άκρο και χάνουμε την ισορροπία και τη λεπτότητα. Αυτή η ισορροπία άλλοτε μας έκανε να σεβόμαστε την ιδιωτικότητα της ζωής και την ελευθερία στις προτιμήσεις κάποιου, και το ίδιο έκαναν κι αυτοί υιοθετώντας μια διακριτική στάση κι ένα χαμηλό προφίλ. Τώρα δηλαδή γιατί θα πρέπει να υπερθεματίζουμε τις ιδιαιτερότητες της ζωής κάποιων ή και τις προτιμήσεις τους -που είναι σεβαστές- και μάλιστα από τηλεοράσεως, που είναι ένα λαϊκό μέσο ψυχαγωγίας και το παρακολουθούν ακόμα και μικρά παιδιά; Το τηλεοπτικό πρότυπο των αντρών σήμερα διαφέρει πολύ από το πραγματικό. Είναι επίτηδες διαστρεβλωμένο, περισσότερο cool ή ¨χαριτωμένο¨ κι ελάχιστα σοβαρό δηλαδή ανδροπρεπές, για να προκαλεί σχόλια και να πουλάει. Το ίδιο και οι γυναίκες της τηλεόρασης. Είναι επιθετικές και κτητικές σαν αρπακτικά, ωραιοπαθείς και φιλόδοξες ή γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Σπάνια ήρεμες, προσηνείς και ισορροπημένες. Έτσι κατά συνέπεια και οι οικογένειες σπάνια είναι ισορροπημένες ή μονιασμένες στην τηλεόραση και εδώ η πραγματικότητα δε διαφέρει.
Δεν ξέρω αν η τηλεόραση άλλαξε την κοινωνία όλα αυτά τα 40-50 χρόνια ή η κοινωνία άλλαξε από μόνη της και η τηλεόραση απλώς την εκφράζει (εικόνα της είναι και της μοιάζει) και προσαρμόζεται διαρκώς στις συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά. Μάλλον και τα δύο συμβαίνουν. Κάποιοι λένε ωστόσο ότι έχουμε την τηλεόραση που μας αξίζει, που σημαίνει ότι δέχονται τη δεύτερη άποψη. Παλιά η τηλεόραση δεν είχε αντίπαλο, έπαιζε μόνη της. Τώρα επειδή χάνει το νεανικό κοινό από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιεί όλα τα όπλα της, γίνεται πιο ελκυστική στα θεάματα και συχνότερα προκλητική στη θεματολογία της και ειδικά στις σχέσεις, ανδρών και γυναικών ή ανδρών μεταξύ τους και γυναικών μεταξύ τους. Η τεχνολογία εξάλλου την ανανεώνει, την εξελίσσει με home cinema, HD, πακέτα nova και δεν ξέρω τι άλλο. Η ασπρόμαυρη τηλεόραση όμως είχε μια γοητεία που δεν έχουν οι plasma τηλεοράσεις σήμερα, όσο εξελιγμένες και αν είναι. Όπως και όλη η εποχή εκείνης της δεκαετίας 65-75. Εκείνη η εποχή μας γέννησε προσδοκίες, μας έκανε να ονειρευόμαστε, να αγαπάμε τη ζωή και τους αληθινούς ανθρώπους. Μετά το ΄80 το όνειρο αυτό άρχισε να ξεθωριάζει, έγινε ωμός ρεαλισμός και χρήμα. Όλοι ήθελαν να φτιαχτούν οικονομικά και να βολευτούν με ή χωρίς προσόντα. Από τότε άρχισε και η κρίση, από τις πολλές σπατάλες για τη μεγάλη ζωή που θέλαμε να κάνουμε και μπήκαμε ως χώρα σε περιπέτειες με τα δάνεια. Έτσι και η τηλεόραση έχανε σταδιακά την αίγλη της υπηρετώντας αυτό τον στόχο δηλαδή την κατανάλωση και τη μεγάλη ζωή. Τώρα οι οικογενειακές σειρές προβάλλουν τη χλιδή αλλά και τα ερωτικά σκάνδαλα ή τη διαφθορά πλουσίων οικογενειών, όπως θυμούνται όλοι με τη ¨Δυναστεία¨, το ¨Ντάλας¨, την ¨Τόλμη και γοητεία¨ αργότερα τη δική μας ¨Λάμψη¨ με το ¨Καλημέρα ζωή¨, τα αμέτρητα τούρκικα, που τελειωμό δεν έχουν μέχρι και σήμερα. Έτσι είναι: Άλλοι καιροί, άλλα ήθη! Από το ΄80 και μετά εμείς αποχαιρετήσαμε την αθωότητα της νιότης μας, την αθωότητα της ασπρόμαυρης τηλεόρασης και την αθωότητα της εποχής του ΄60-΄70. Αν θα μπορούσα να ξαναγεννηθώ θα ήθελα μόνο τότε…
Καληνύχτα Τζον Μπόι…και σε ευχαριστώ!
